O pozycji szlachty stanowi oczywiście posiadany majątek, mamy więc podział na najbogatszych magnatów, szlachtę średnią i zaściankową, która nierzadko prowadzi bardzo ubogi i skromny tryb życia.
Całą społeczność szlachecką wiąże jednak gościnność oraz przywiązanie i pielęgnowanie tradycji. Potrafią także wykazać się wielką odwagą i walecznością, gotowi są również do walki z rosyjskim nieprzyjacielem, gdy tylko zachodzi taka potrzeba.
Mickiewicz bierze też pod uwagę wady tej warstwy społecznej, jednak nie traktuje ich na zasadzie poważnych przywar, a raczej z humorem i delikatnością.
Ciekawym aspektem są również postaci reprezentujące szlachtę nowego typu (Tadeusz i Hrabia). Są wykształceni i obyci z nowoczesnym stylem życia, mają raczej demokratyczne poglądy – świadczy o tym chociażby decyzja Tadeusza o uwłaszczeniu chłopów. Mimo szlacheckich przyzwyczajeń wpojonych przez starszych, starają się przyszłościowo patrzeć na otaczającą rzeczywistość. Autor daje więc nadzieję, że ci ludzie, stanowiący pokolenie, które będzie decydować o losach kraju, ma szansę na odzyskanie upragnionej przez Polaków wolności.