Akt I
Scena 1 - Jan stoi pod drzwiami pokoju Gucia i czeka, aż ten wróci do domu po nocnej zabawie w mieście.
Scena 2 - Pod drzwi przybywa Radost, który chce porozmawiać z krewnym, ale Jan mówi mu, że młody pan jeszcze śpi. Radost nalega, Jan podaje kolejne wymówki, w końcu wyznaje prawdę o nieobecności Gustawa i o tym, że ma wpuścić go przez okno.
Scena 3 - Młodzieniec wchodzi do pokoju przez okno i narzeka na pogodę.
Scena 4 - Radost jest rozżalony zachowaniem swego podopiecznego i upomina go. Gucio uśmiecha się przepraszająco, na co jego wuj natychmiast zapomina o całej sprawie. Młody człowiek tłumaczy, że nudzi się we wsi i wyjeżdża do miasta, by się bawić. Radost upomina, że takie zachowanie może zniechęcić do niego Anielę, ale Gucio tym się nie przejmuje, ponieważ obie rodziny nalegają na ich małżeństwo. Opowiada, że był na balu przebierańców. Radost znowu narzeka na zachowanie krewniaka, ale Gustaw nic nie robi sobie z jego zaleceń co do prowadzenia życia. Mówi, że przebywanie wśród innych ludzi pozwala mu zdobyć obycie i doświadczenie. Składa propozycję wspólnej nocnej eskapady, co nie podoba się stryjowi. Ostatecznie Gustaw wymusza zgodę na ostatnią wyprawę młodzieńca, daje mu także swój powóz i płaszcz, by nie zaziębił się nocą. Mówi Guciowi, żeby położył się, ponieważ jest bardzo blady, na co ten odpowiada, że to dobrze o nim świadczy, bo kobieta odbierze to jako oznakę wielkiej miłości, jednak postępuje zgodnie z zaleceniem wuja.
Scena 5 - Albin płacze z powodu miłosnego cierpienia. Radost proponuje mu, by biedak przestał się smucić, bo zniechęci tym Klarę, ale Albin nie słucha tej rady i sądzi, że starszy człowiek go wyśmiewa. Zanim jednak Radost odchodzi, Albin w rozpaczy opowiada mu o ślubach złożonych przez Klarę i Anielę, które przyrzekły, że nigdy nie wyjdą za mąż. Nieoczekiwanie starszy człowiek cieszy się z tego, bowiem dochodzi do wniosku, że Gustaw może śluby potraktować jako wyzwanie i zacząć walczyć o względy Anieli. Albin nie wie, z czego uradował się starszy człowiek i zostaje sam.
Scena 6 - Pojawia się Klara z Anielą. Klary nie zadowala westchnienie Albina w ramach powitania, na co Albin ze smutkiem mówi, że jego ukochana nic do niego nie czuje. Dziewczyna kłóci się na żarty z młodzieńcem, ten jednak traktuje całą rozmowę ze śmiertelną powagą. Cierpiąc z nieszczęśliwej miłości, odchodzi.
Scena 7 - Anielę wzrusza smutek Albina i wypomina przyjaciółce okrucieństwo wobec niego. Klara broni się, tłumacząc, że wypełnia swoje śluby. Opowiada Anieli, że mężczyźni są okrutni i podle wykorzystują kobiety, wobec czego powinny powtórzyć swoje śluby, aby umocnić się w zadaniu nienawidzenia mężczyzn. Rozmawiają też o Gustawie, który chce się ożenić z nudy, co ich zdaniem jest typowe.
Scena 8 -Pani Dobrójska upomina Klarę i Anielę i prosi, by zawsze zachowywały się uprzejmie wobec gości. Albin ze swojej kryjówki obserwuje ukochaną i wzdycha. Panny rozmawiają o Gustawie, który przyzwyczaił się do życia w mieście i gardzi wsią. Klara zaczyna tańczyć, ale Albin podbiega do niej i asekuruje, by nie zderzyła się ze stojącym nieopodal krzesłem, co wzbudza irytację dziewczyny. Uważa zachowanie Albina za przesadzone i nudne. Narzeka na to, iż mężczyźni narzucają swoją wolę kobietom.
Scena 9 - Nadchodzi Gustaw i wdaje się w rozmowę z Klarą, która ostro skrytykowała mężczyzn gardzących spokojnym, wiejskim życiem. Mimo prób zażegnania konfliktu ze strony Anieli i pani Dobrójskiej, dwójka młodych ludzi prowadzi dyskusję, której Klara nadaje burzliwy ton, co Gucio przyjmuje z obojętnością. Nie traktuje słów Klary poważnie i zasypia na krześle, co oburza dziewczynę. Kobiety zostawiają młodzieńca samego.
Scena 10 - Radost dowiaduje się o zachowaniu swego podopiecznego i przybywa czynić mu wyrzuty. Gucio budzi się o obiecuje, że poprawi swe zachowanie, po czym wychodzi, by rozpocząć zaloty do Anieli.
Akt II
Scena 1 - Dobrójska i Radost rozmawiają o zachowaniu Gustawa. Wuj próbuje go usprawiedliwić, tłumacząc, że jego dziwne wygłupy to oznaka nieśmiałości. Przyznaje się, że bardzo kocha swego krewniaka i nie podoba mu się, że ten zdaje się wypróbowywać jego cierpliwość. Dobrójskiej nie podoba się, że dziewczęta pod wpływem romantycznych książek złożyły śluby, ale uważa, że wkrótce pojmą one, że ich czyn był śmieszny.
Scena 2 - Radost opowiada o tym, że nie umie zapanować nad zachowaniem podopiecznego.
Scena 3 - Gucio rozmawia z wujem, który znowu krytykuje jego zachowanie, ale młodzieniec jest pewien, że to, co robi, jest słuszne, tylko dziwi go brak pozytywnej reakcji ze strony Anieli. Wuj znowu upomina go za lekceważenie, jakie okazał kobietom, ale szybko mu przebacza, zaś Gucio przyznaje, że rozmowy tutaj są nudne i nie bardzo ma o czym mówić z przyszłą żoną. Radost nieoczekiwanie mówi młodzieńcowi o ślubach, które poczyniły Klara i Aniela, zaś młody człowiek ze zdziwieniem odkrywa, że zależy mu na dziewczynie.
Scena 4 - Gustaw dwoi się i troi, by przekonać wybrankę do siebie, ale przeszkadza mu w tym Klara, notorycznie wtrącająca się do ich rozmowy. Chłopak kłóci się z nią. Klara oskarża mężczyzn o brak stałości, bowiem o rękę dziewczyny starają się tylko wtedy, kiedy ona temu sprzyja, natomiast kiedy dzieje się przeciwnie - szukają sobie nowej wybranki. Gucio pyta, skąd takie przeświadczenie, na co dziewczęta odpowiadają, że swą wiedzę zbudowały na przeczytanych lekturach. Gustaw krytykuje postawę panien i mówi, że wszelkie twierdzenia są słuszne dopiero wtedy, kiedy sprawdzi się je na sobie. Klara sprzeciwia się jego zdaniu. Młodzieniec mówi, że wie wszystko o ślubach dziewcząt, więc Klara potwierdza swoją przysięgę i odchodzi.
Scena 5 - Gucio słyszy od Anieli, że nie wierzy ona mężczyznom, więc próbuje ją przekonać o szczerości swoich uczuć, błaga ją nawet na kolanach, by zmieniła swoje zdanie. Dziewczyna podkreśla, że jej poglądy są niezmienne i odchodzi.
Scena 6 - Klara zastaje młodzieńca na kolanach, co szczerze ją bawi. Gustaw prosi ją o pomoc w przekonaniu Anieli, na co dziewczyna zgadza się, jednak po chwili wybucha śmiechem i krytykuje mężczyzn, którzy pragną mieć kontrolę nad uczuciami kobiet.
Scena 7 - Gustaw postanawia wymyślić jakąś intrygę, która pomoże mu zdobyć serce Anieli
Scena 8 - Młodzieniec spotyka rozpaczającego Albina i uznaje, że romantyczni kochankowie powodują, iż dziewczęta mają fałszywe pojęcie o miłości i mężczyznach. Mówi Albinowi, by przestał tak się zachowywać.
Scena 9 - Albin spotyka Klarę i usiłuje wybłagać u niej oznakę ciepłych uczuć wobec niego. Dziewczyna nie może znieść jego zachowania i zarzuca mu nadopiekuńczość, wyśmiewa jego oświadczenia i mówi, że nie zamierza mu ulegać. Albin dochodzi do wniosku, że Gustaw miał rację, kiedy mówił, że nie powinien być tak uległy wobec zachowania Klary, na co dziewczyna wpada w gniew i każe odejść nieszczęsnemu kochankowi. W samotności wyznaje, że nie wie, czy ma Albina kochać, czy obdarzyć go nienawiścią.
Akt III
Scena 1 - Gustaw rozmawia z Anielą. Wyznaje jej w tajemnicy, że jest zakochany, a jego wybranka nosi to samo imię, co ona. Dziewczyna jest zdziwiona, ale ponieważ ma dobre serce, proponuje, że wysłucha zwierzeń młodzieńca. Ten opowiada, że Radost jest przeciwny jego związkowi z ukochaną, bowiem dawniej stoczył pojedynek z jej ojcem. Prosi, by Aniela przy świadkach odrzuciła jego oświadczyny, a wtedy wuj nie będzie próbował zmuszać ich do małżeństwa. Jeżeli natomiast nie będzie mógł połączyć się z ukochaną, na pewno popełni samobójstwo, już teraz je rozważa. Dziewczyna zgadza się w obawie o życie młodzieńca, więc Gustaw prosi, by zachowywali się jak do tej pory - on będzie próbował zdobyć jej serce, zaś ona będzie obojętna.
Scena 2 - Wuj chłopaka słyszy końcówkę rozmowy z Anielą. Młodzieniec wmawia dziewczynie, że Radost podsłuchał całą ich poufną rozmowę i jest wściekły na podopiecznego. Nakłania wuja, by udawał zagniewanego, co faktycznie denerwuje Radosta, bowiem bierze to za kolejny wygłup Gucia. Zdenerwowany wychodzi z pokoju.
Scena 3 - Aniela współczuje Guciowi i snuje przypuszczenie, iż może Radost nie słyszał całej rozmowy, ale młodzieniec uznaje, że nawet jeżeli usłyszał tylko fragment, to na pewno wie, czego dotyczyła i będzie próbował zmusić chłopaka do małżeństwa z Anielą. Idzie porozmawiać z wujem i radzi dziewczynie, by sama nie stawała Radostowi na drodze.
Scena 4 - Aniela zastanawia się nad tym, co usłyszała, i uznaje wyznanie Gustawa za absolutnie szczere, ponieważ nie mógłby udawać tak wielkiego afektu.
Scena 5 - Aniela rozmawia z Klarą i zwierza się jej z tajemnicy młodzieńca. Klara zauważa, że Gustaw chyba wywołał w dziewczynie jakieś pozytywne uczucia, ale Aniela zaprzecza temu i tłumaczy się, że skoro chłopak jej zaufał, to nie może go zawieść. Postanawia opowiedzieć o sprawie swojej matce, ale nagle do pokoju wchodzi Radost i dziewczyna ucieka. Po chwili do pokoju wchodzi Gustaw, ale szybko wychodzi, więc wuj goni go.
Scena 6 - Młodzieniec próbuje się wykręcić przed wujem, tłumacząc, że nie dzieje się nic ważnego. Radost nie ustępuje, więc Gucio grozi, że jeżeli nie przestanie, to wróci do Warszawy. Mówi wujowi, że Albin zakochał się w Anieli, natomiast jego zachowanie wobec Klary to mistyfikacja. Zapewnia wuja, że sam wkrótce zdobędzie rękę dziewczyny.
Akt IV
Scena 1 - Gustaw prosi Jana, by owinął jego rękę chustką, by udawać, iż jest ranny.
Scena 2 - Do pokoju wchodzi Albin i prosi chłopaka o radę, ponieważ nie wie już, co ma robić, by skłonić do siebie Klarę. Gustaw zapewnia, że słyszał Klarę przyznającą, że kocha nieszczęśnika i obiecuje, że Albin zdobędzie jej rękę, ale musi wykonywać jego zalecenia. Gustaw nakazuje, by udawał obojętnego wobec Klary, na co Albin mówi, że to niemożliwe, ale w końcu zgadza się być obojętnym przez jeden dzień. Kiedy Gucio zostaje sam, dochodzi do wniosku, że jego rada na pewno pomoże, ponieważ nawet jeżeli nie wzbudzi od razu miłości Klary, to przynajmniej sprawi, że dziewczyna zainteresuje się zmianą w zachowaniu tego człowieka.
Scena 3 - Gucio rozmawia z Anielą. Opowiada, że przekonał stryja o swojej niewinności i poprosił, by pomogła mu napisać list miłosny, ponieważ skaleczył się i nie może trzymać pióra. Dziewczyna czuje się zażenowana, ale spełnia jego prośbę. Opowiada, że nie wierzy w szczerość i trwałość afektów mężczyzn. Młodzieniec sprzeciwił się temu, mówiąc, że niektórzy ludzie są dla siebie stworzeni, a ich dusze na pewno się ze sobą złączą na zawsze, niezależnie od okoliczności. Jest pewien, że nawet Klara złamie swoje przyrzeczenia, bowiem wedle woli swego chciwego ojca ma wkrótce wyjść za Radosta, którego na pewno pokocha. Chłopak odchodzi, by przynieść papier i pióro, a dziewczyna przyznaje, że mężczyznę łatwo nienawidzić, kiedy jest niegodziwy, a kiedy jest miły, łatwo go kochać.
Scena 4 - Klara dowiaduje się od Anieli o zaplanowanym ślubie z Radostem. Dziewczyna nie chce uwierzyć w tą informację, ale w końcu zostaje przekonana, ponieważ jej ojciec jest człowiekiem, który byłby w stanie wybrać jej takiego męża. Dochodzi do wnioski, że raczej wstąpi do klasztoru albo wyjdzie za Albina, niż zwiąże się ze starym człowiekiem. Idzie poradzić się gospodyni.
Scena 5 - Gucio przynosi narzędzia pisarskie, więc zasiadają do pisania listu. Aniela mówi, że poinformowała przyjaciółkę o planach jej ojca co do jej przyszłości, a Gustaw wyznaje, że Albin jest w Anieli zakochany, ponieważ zniechęcił się zachowaniem Klary. Młodzieniec dyktuje list, dziewczyna jest zawstydzona sytuacją i co chwilę chce przerwać pisanie, ale chłopak nalega. Nagle Gucio wyznaje swoje uczucia do Anieli, ale szybko wyjaśnia, że darzy nimi swą wybrankę, czyli adresatkę listu, i chciałby, by Aniela pomogła mu przelać je na papier. Para usłyszała jakieś kroki na korytarzu, więc przerywają pisanie, a Gustaw odchodzi. Dziewczyna wspomina piękne słowa młodzieńca i wpada w smutek.
Scena 6 - Klara opowiada pani Dobrójskiej o tym, że ma wyjść za Radosta. Aniela potwierdza słowa dziewczyny, mówiąc, iż była świadkiem kłótni Gustawa i jego wuja. Gospodyni postanawia upewnić się, że wszystko jest prawdą, pytając o to ojca panienki.
Scena 7 - Klara i pani Dobrójska rozmawiają. Kobieta dochodzi do wniosku, że Klara nie może sprzeciwić się woli ojca, który pewnie podjął taką decyzję, ponieważ widział jej zachowanie wobec biednego Albina. Do pokoju wchodzi Radost, więc rozmowa się kończy.
Scena 8 - Nieświadomy niczego Radost pyta Klarę o jej poglądy na małżeństwo. Dziewczyna opowiada, że będzie dla męża prawdziwą zmorą i będzie go dręczyć do końca życia. Starszy człowiek śmieje się ze słów dziewczyny i żartuje, że sam mógłby być panem młodym, co ona odbiera jako potwierdzenie jego matrymonialnych zamiarów. Odchodzi i obiecuje przysłać do niej Albina.
Scena 9 - Aniela wyznaje przyjaciółce, że list, który Gustaw dyktował, sprawił, że ujrzała go w innym świetle i zakochała się w nim. Klara niespecjalnie słucha Anieli, pociesza się, że może wyjść za Albina, by uniknąć małżeństwa z Radostem. Aniela wyznaje jej, że Albin już się nią nie interesuje, a teraz uczuciem darzy Anielę, co irytuje Klarę i upewnia w niestałości męskich serc. Żąda, by jej przyjaciółka powtórzyła słowa przysięgi, jednak ta nie robi tego.
Akt V
Scena 1 - Radost nie ma pojęcia, dlaczego podczas obiadu wszyscy są milczący i przygnębieni, łącznie z panią Dobrójską. Dochodzi do wniosku, że winnym jest Gustaw.
Scena 2 - Albin trwa w postanowieniu i zauważa efekty swej obojętności - Klara rzuca mu różne spojrzenia. Gustaw chwali go i zaleca, by trwał w takim zachowaniu, a Klara na pewno będzie zmieni swe zdanie i będzie chciała wyjść za Albina.
Scena 3 - Klara wpada do pokoju, ale widząc Albina w towarzystwie Gustawa, tłumaczy się poszukiwaniem Anieli. Gucio proponuje Albinowi, by siedział w pobliżu, podczas gdy on porozmawia z Klarą. Żartuje z dziewczyny i nawiązując do jej domniemanego małżeństwa z Radostem nazywa ją swoją stryjenką. Dziewczyna zanosi się płaczem, więc mówi jej, że kocha Anielę, ale nie wie, czy ona czuje coś do niego. Otrzymuje zapewnienie Klary o uczuciach przyjaciółki. Dziewczyna prosi, by pomógł jej, na co Gustaw pyta, czy darzy jakimiś uczuciami Albina. Klara mówi, że chociaż do tej pory gardziła jego afektem, teraz jest mu przychylna, na co młodzieniec wygłasza opinię, iż zawsze zarzucała mężczyznom niestałość, a sama nie jest konsekwentna. Gucio opuszcza pokój.
Scena 4 - Klara uskarża się na swój los, ale Albin nic nie odpowiada, w końcu mówi mu, że wkrótce ma zostać żoną Radosta. Albin wpada we wściekłość, wybiega z pokoju, odnajduje Radosta i wyzywa go na pojedynek.
Scena 5 - Radost wścieka się na swego krewniaka i rusza na jego poszukiwania. Jego gniew potęgują pretensje Albina, więc Aniela i gospodyni próbują go zatrzymać, obawiając się o Gustawa.
Scena 6 - Aniela myśli, że jest sama, i wyznaje przed sobą, że wyjazd Gucia będzie dla niej cierpieniem. Młodzieniec wychodzi z ukrycia i pyta ją, czy go kocha, co ona potwierdza. Wyznaje jej miłość i przyznaje się, że uknuł całą intrygę, ale zrobił to, mając dobre intencje
Scena 7 - Radost znajduje bratanka i żąda wyjaśnień, na co Gustaw odpowiada tylko, że kocha Klarę, a ona kocha jego. Wuj jest niezadowolony odpowiedzią i wypytuje o kolejne sprawy, na co jego krewniak mówi coś o balu maskowym.
Scena 8 - Starszy człowiek dowiaduje się od Albina o rzekomym planowanym ślubie z Klarą i wychodzi na jaw, że wszystko wymyślił Gustaw, by połączyć dwie pary. Pani Dobrójska zgadza się na ślub jego i Anieli. Wuj żąda kolejnych wyjaśnień, ale Gucio jedynie dziękuje mu za jego pomoc.
