Za początek epoki uznaje się rok 1891 (wtedy bowiem ukazał się pierwszy tom poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera), a za koniec datę 1918 - rok odzyskania przez Polskę niepodległości.
Inne określenia epoki: "Młoda Polska", "neoromantyzm", "modernizm", "symbolizm".
Nazwa "Młoda Polska" pochodzi od tytułu artykułów Artura Górskiego, opublikowanych w "Życiu" w 1898 r. To manifest ideowo-artystyczny młodego pokolenia.
Jedną z charakterystycznych cech ówczesnych poglądów człowieka na świat jest poczucie zagrożenia i niepewności. Strach przed życiem to specyficzna dla tych czasów postawa człowieka. Cechuje ją dekadentyzm, objawiający się poczuciem grożącej zewsząd katastrofy i bezsensem istnienia, niewiarą w wartość jakiejkolwiek idei, ogólną apatią i niechęcią do wszelkiego działania.
Dekadentyzm - kierunek w literaturze francuskiej lat osiemdziesiątych XIX w. wyrażająca z jednej strony pesymistyczna postawę zniechęcenia i rezygnacji z drugiej zaś manifest norm moralnych mieszczaństwa; kreowanie wzorca artysty skrajnie indywidualisty. Dekadentyzm to kierunek przejawiający tendencje schyłkowe w kulturze. Wiersze Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Koniec wieku XIX”.
Impresjonizm - kierunek w malarstwie ukształtowany we Francji w drugiej poł. XIX w, mający odpowiedniki w literaturze, np. w poezji P. Verlaine'a. Pokazywał świat tak, jak jest on widziany w procesie poznawania go, w sztuce jest przedstawienie przelotnych wrażeń, a poznawanie świata ogranicza się do subiektywnych, odczuć, zjawisk.
Neoklasycyzm - zespół tendencji w poezji XIX i XX w głoszący zastąpienie form nieokreślonych i chaotycznych zdyscyplinowanymi, wywodzącymi się z tradycji klasycystycznej, ale również tradycji innych epok. Wyraża się w sztuce złożoną symboliką, podejmuje tematy kultury śródziemnomorskiej. W XIX w. neoklasycyzm był przeciwstawieniem się nurtowi Młodej Polski.
Symbolizm - kierunek artystyczny ukształtowany we Francji i w Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX w. Głosił, że sztuka powinna wyrażać poprzez symbol to, co niewyrażalne i docierać tam, gdzie nie dociera racjonalne poznanie. Wiersze Kasprowicza, Karola Baudelaire’a.
Ekspresjonizm - kierunek w sztuce ukształtowany w Niemczech przed I wojną światową, trwał do końca lat dwudziestych XX w. Nurt ten podstawową kategorią uczynił ekspresję. Ukazywał przeżycia duchowe jako swoistą formę uczuciowego ekshibicjonizmu płynącego z głębin podświadomości człowieka.
Henryk Bergson - według Bergsona intuicja może być narzędziem poznania świata, gdyż jest ona dynamiczna i pierwotna to cześć natury. Nie da się odnaleźć żadnych przyczyn, czy logicznych przesłanek w rozwoju świata; bo rozwój ten jest samorzutny i nieprzewidziany, decyduje o nim "pęd życiowy”. Świata nie da się poznać przy pomocy intelektu, lecz dzięki intuicji, która pozwala uczyć się świata poprzez doznawane wrażenia i przeżycia. Intuicja, ponieważ jest częścią przyrody, pozwala poznawać wszelkie zjawiska od wewnątrz.
Inne określenia epoki: "Młoda Polska", "neoromantyzm", "modernizm", "symbolizm".
Nazwa "Młoda Polska" pochodzi od tytułu artykułów Artura Górskiego, opublikowanych w "Życiu" w 1898 r. To manifest ideowo-artystyczny młodego pokolenia.
Jedną z charakterystycznych cech ówczesnych poglądów człowieka na świat jest poczucie zagrożenia i niepewności. Strach przed życiem to specyficzna dla tych czasów postawa człowieka. Cechuje ją dekadentyzm, objawiający się poczuciem grożącej zewsząd katastrofy i bezsensem istnienia, niewiarą w wartość jakiejkolwiek idei, ogólną apatią i niechęcią do wszelkiego działania.
Kierunki artystyczne Młodej Polski
Modernizm - ogólnie ujęte kierunki awangardowe literackie i artystyczne w okresie 1880 - 1910; jedna z nazw Młodej Polski lub określenie jej pierwszego dziesięciolecia; w poezji Leopold Staff „Deszcz jesienny”.Dekadentyzm - kierunek w literaturze francuskiej lat osiemdziesiątych XIX w. wyrażająca z jednej strony pesymistyczna postawę zniechęcenia i rezygnacji z drugiej zaś manifest norm moralnych mieszczaństwa; kreowanie wzorca artysty skrajnie indywidualisty. Dekadentyzm to kierunek przejawiający tendencje schyłkowe w kulturze. Wiersze Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Koniec wieku XIX”.
Impresjonizm - kierunek w malarstwie ukształtowany we Francji w drugiej poł. XIX w, mający odpowiedniki w literaturze, np. w poezji P. Verlaine'a. Pokazywał świat tak, jak jest on widziany w procesie poznawania go, w sztuce jest przedstawienie przelotnych wrażeń, a poznawanie świata ogranicza się do subiektywnych, odczuć, zjawisk.
Neoklasycyzm - zespół tendencji w poezji XIX i XX w głoszący zastąpienie form nieokreślonych i chaotycznych zdyscyplinowanymi, wywodzącymi się z tradycji klasycystycznej, ale również tradycji innych epok. Wyraża się w sztuce złożoną symboliką, podejmuje tematy kultury śródziemnomorskiej. W XIX w. neoklasycyzm był przeciwstawieniem się nurtowi Młodej Polski.
Symbolizm - kierunek artystyczny ukształtowany we Francji i w Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX w. Głosił, że sztuka powinna wyrażać poprzez symbol to, co niewyrażalne i docierać tam, gdzie nie dociera racjonalne poznanie. Wiersze Kasprowicza, Karola Baudelaire’a.
Ekspresjonizm - kierunek w sztuce ukształtowany w Niemczech przed I wojną światową, trwał do końca lat dwudziestych XX w. Nurt ten podstawową kategorią uczynił ekspresję. Ukazywał przeżycia duchowe jako swoistą formę uczuciowego ekshibicjonizmu płynącego z głębin podświadomości człowieka.
Filozofia
Friedrich Nietzsche - twórca tzw. "filozofii życia XIX/XX w."; przedstawiciel immoralizmu; przeciwstawiał się dekadentyzmowi; propagował kult życia, wiarę w jego sens i skuteczność energicznego działania. Według niego podstawą wszelkich ocen powinny być jedynie własne kryteria moralne, nie zaś narzucone z zewnątrz. Głosił, że jedynie słuszną zasadą jest działanie "poza dobrem i złem". Wierzył w ludzi silnych i twórczym, posiadającym własną moralność, dynamicznym i usprawiedliwiał ich działanie, jednocześnie głosząc pogardę dla wszelkiej słabości. Głosił sens istnienia "nadludzi" - tych, którzy stali się nimi dzięki samodoskonaleniu i wewnętrznej sile.Henryk Bergson - według Bergsona intuicja może być narzędziem poznania świata, gdyż jest ona dynamiczna i pierwotna to cześć natury. Nie da się odnaleźć żadnych przyczyn, czy logicznych przesłanek w rozwoju świata; bo rozwój ten jest samorzutny i nieprzewidziany, decyduje o nim "pęd życiowy”. Świata nie da się poznać przy pomocy intelektu, lecz dzięki intuicji, która pozwala uczyć się świata poprzez doznawane wrażenia i przeżycia. Intuicja, ponieważ jest częścią przyrody, pozwala poznawać wszelkie zjawiska od wewnątrz.
Dramat w okresie Młodej Polski
Dramat naturalistyczny, przeważają komedie społeczne (Gabryela Zapolska);
Dramat symboliczny (S. Wyspiański, S. Przybyszewski);
Dramat ekspresjonistyczny, nowatorski; występują elementy ekspresjonizmu - T. Miciński.
Stanisław Wyspiański - walka z marazmem społeczeństwa polskiego, pragnienie obudzenia czynów torujących drogę do niepodległości; czyn zbrojny ("Wesele"), potem przemiana duchowa narodu (w "Nocy listopadowej" i "Wyzwoleniu). "Wesele" - dramat fantastyczno-symboliczny;
- opisy, relacje działań bohaterów i ich monologi wewnętrzne;
- pokazanie wewnętrznego życia człowieka, jego stanów psychicznych - Stanisław Żeromski „Ludzie bezdomni”.
Dramat symboliczny (S. Wyspiański, S. Przybyszewski);
Dramat ekspresjonistyczny, nowatorski; występują elementy ekspresjonizmu - T. Miciński.
Stanisław Wyspiański - walka z marazmem społeczeństwa polskiego, pragnienie obudzenia czynów torujących drogę do niepodległości; czyn zbrojny ("Wesele"), potem przemiana duchowa narodu (w "Nocy listopadowej" i "Wyzwoleniu). "Wesele" - dramat fantastyczno-symboliczny;
Proza Młodej Polski
Cechy:
- brak odautorskich komentarzy, ocen, moralistyki; - opisy, relacje działań bohaterów i ich monologi wewnętrzne;
- pokazanie wewnętrznego życia człowieka, jego stanów psychicznych - Stanisław Żeromski „Ludzie bezdomni”.
