Pan Tadeusz - Motyw przemiany

Dotyczy przede wszystkim postaci Jacka Soplicy. Dzięki relacjom innych bohaterów i wyznaniom samego bernardyna, dowiadujemy się, kim był za młodu. Opowieści wskazują, że około dwudziestoletni Soplica prowadził bardzo awanturniczy tryb życia. prawie co dzień bywał też na zamku u Horeszki, co w końcu zaowocowało miłością do jego córki Ewy. Jednak jej ojciec, nie chcąc Jacka za zięcia, ignorował próby podjęcia tematu ślubu, mimo iż bardzo cenił przyjaciela za patriotyzm i podobne poglądy. Kiedy w końcu zaczął radzić się Soplicy w sprawie innego kandydata na męża dla Ewy, rozwścieczony Jacek poprzysiągł zemstę. W międzyczasie ożenił się z inną kobietą (zmarła wkrótce, jednak zdążyła urodzić mu syna), zaczął pić i przestał być zapraszany na zamek do Horeszków. Postanowił więc zaatakować jego posiadłość pod najbłahszym pretekstem, jednak na jego nieszczęście równocześnie z nim uczynili to Rosjanie, i w rezultacie Soplica zostały uznany za zdrajcę. Musiał uciekać, udał się więc do Księstwa Warszawskiego, tam wstąpił do zakonu bernardynów i walczył w obronie narodu. Po długim czasie powrócił do Soplicowa już pod zmienioną postacią (blizny zniekształciły mu twarz) zakonnika i próbował zorganizować powstanie szlachty. Czyn ten udaremnił jednak zajazd i Ksiądz Robak (bo takie nazwisko przyjął) został ranny. Zdając sobie sprawę z tego, że umrze, postanowił wyjawić prawdę o sobie, a także liczył na to, że Klucznik Gerwazy mu przebaczy. Po śmierci bohatera doceniono jego zasługi na rzecz narodu i odznaczono krzyżem Legii Honorowej.
    
Przemiana dotyka również jego syna, Tadeusza. Po powrocie do rodzinnej posiadłości, spotykamy młodego i trochę naiwnego chłopca, który tak naprawdę niewiele jeszcze wie o życiu. Plącze się we własnych uczuciach, spędza czas na zalotach czynionych nie tej