W chwili obecnej powszechnie uznaje się „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza za epopeję narodową i najważniejszy utwór literacki w polskiej kulturze. Jednak w chwili ukazania się go odbiorcy czuli do niego mieszane uczucia. Mickiewicz nigdy nie nazwał swego dzieła eposem bądź epopeją, a ówcześni krytycy podkreślali niezgodności z tradycją eposu antycznego. Mimo to badacze wkrótce okrzyknęli utwór epopeją, dostrzegając niezauważalne wcześniej analogie z antycznymi wzorcami, które Mickiewicz sprytnie przetworzył, by dostosować je do polskich warunków.
Według definicji epos jest wierszowanym, rozbudowanym utworem epickim. Jego kompozycja jest bardzo ściśle określona. Rozpoczynał się od inwokacji, w której następowało wezwanie do bóstwa o pomoc w napisaniu utworu. Dalej następowała ekspozycja, przebieg właściwej akcji, punkt kulminacyjny i rozwiązanie akcji. W antyku epos pisany był heksametrem daktylicznym. Jak ma się to do dzieła Mickiewicza? „Pan Tadeusz” to wierszowany utwór epicki, posiadający wersy trzynastozgłoskowe. Rozpoczyna się inwokacją, w której autor zrezygnował z odwołania się do pogańskiego bóstwa na rzecz pochwały Litwy i prośby o opiekę i wstawiennictwo Matki Boskiej, by tak, jak ocaliła od śmierci podmiot liryczny, kiedy był dzieckiem, tak ocaliła Polskę od agresorów.
Dzieło tego typu opisywało pewną grupę społeczną na tle istotnych dla niej wydarzeń historycznych. „Pan Tadeusz” opowiada o polskiej szlachcie. Poznajemy ją niczym bohatera, razem z jej zaletami i wadami, a obraz jej jest barwny i zróżnicowany. Tłem jej przedstawienia jest rok 1811 i 1812 – istotny czas dla szlachty polskiej, która przygotowywała się do walki z zaborcą i oczekiwała na decyzję Napoleona o wypowiedzeniu wojny Rosji. Czas utworu zbiega się
