XX-lecie międzywojenne

E. Husserl i R. Ingarden odrzucali pojęciowe spekulacje filozoficzne i postulowali powrót do rzeczy, wgląd w ich istotę
Intuicjonizm uznaje intuicję za jedyny wartościowy sposób poznania, pozwalający na bezpośrednie obcowanie z jego przedmiotem (H. Bergson)
Pragmatyzm postulował praktyczny sposób myślenia i działania oraz metody krytycznego rozsądku i nauk doświadczalnych. Uzależniał prawdziwość twierdzeń od ich praktycznych skutków. Głównym kryterium prawdy była użyteczność.

Psychologia
Z. Freud stworzył teorię psychoanalizy, traktującej instynkt seksualny jako główne źródło świadomości i podświadomości człowieka – podstawowy motyw i bodziec jego postępowania, tak na jawie ( teoria pomyłek, gdzie przejęzyczenia czy zapominanie rzeczy, nie jest dziełem przypadku, a efektem nieświadomych pragnień), jak i we śnie (teoria snów, gdzie symbolika marzeń sennych tłumaczona jest zahamowaniami i tłumieniem pragnień erotycznych).
K. Jung sądził, że sfera indywidualnej podświadomości to podświadomość zbiorowa, która ujawnia się w postaci archetypów, czyli pierwotnych mitów i pojęć, które są wspólne dla całej ludzkości

Kierunki artystyczne

Ekspresjonizm zanegował naturalizm i obiektywizm, proklamując prawo do osobistej, nawet gwałtownej w środkach wyrazu ekspresji, nawiązującej do sztuki ludów prymitywnych. Za prekursora kierunku uważa się van Gogha, a za przedstawiciela Muncha, a wśród Polaków Przybyszewski i Witkacy
Futuryzm przejawiał się w grupie plastyków włoskich, którzy w 1910 ogłosili „Manifest futurystów”, deklarując zmianę podejścia do form ruchu – w swoich dziełach rejestrowali różne jego fazy
Dadaizm powstał w Szwajcarii, manifestowi anarchiczny, czasami nawet absurdalny bunt przeciwko światu ii wszystkim przejawom tradycji. Posługiwano się kolażem.
Neoklasycyzm nawiązywał bezpośrednio do wzorców antycznych. Był odpowiedzią na różne przejawy awangardy.
Surrealizm głosił tzw. nowy romantyzm. Buntował się przeciwko tradycjom klasycznym i racjonalizmowi. Stawiał na swobodną wyobraźnią. Chciał wyzwolić psychikę od wszystkich norm i kanonów. Powstawały obrazy z pogranicza jawy i snu, które były wyrazem najgłębszych sfer artysty. .popularne była ”gra wyobraźni’ oraz motywy cudowności i niezwykłości. 

Kultura i sztuka w dwudziestoleciu uwolniła się od problematyki narodowej. Powstało wiele nowych rodzajów sztuki oraz nowe techniczne sposoby jej udostępniania (nagrania dźwiękowe, radio, fotografia, film). Sztuka straciła przedstawiający, naśladowczy charakter, tę rolę przejął film i fotografia), a funkcją mimesis zawładnęła sztuka abstrakcyjna. Poszukiwano nowych, rewolucyjnych środków wyrazu, m.in. kolaż.

Ugrupowania i kierunki poetyckie dwudziestolecia w Polsce

Skamander – przedstawiciele grupy tworzyli czasopismo o takiej samej nazwie. Głosili kult indywidualności, nie formowali wspólnego programu, ale występowali przeciw manieryzmowi Młodej Polski, nawiązywali do klasycyzmu, chętnie posługiwali się ironią i różnymi odmianami humoru, nie stronili od krytyki społecznej (Julian Tuwim, Antoni Słomiński, Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Lechoń, Kazimierz Wierzyński).
Awangarda krakowska to grupa poetów skupiona wokół Tadeusza Peipera i wydawanego przez niego pisma „Zwrotnica”. Istotą jej programu było znalezienie odpowiedniego wyrazu dla nowoczesnej cywilizacji z jej podstawowymi wątkami (miasto-masa-maszyna). Przeciwstawiano się tradycji, zwłaszcza romantycznej. Głoszono programowy antyemocjonalizm i dążenie do kreowania autonomicznej, oryginalnej rzeczywistości poetyckiej (Julian Przyboś, Tadeusz Peiper, Julu Kurek, Jan Brzękowski, Adam Ważyk).
Futuryści postulowali zerwanie z tradycją, zwrot ku cywilizacji współczesnej oraz odejście od zasad gramatyki. Wywoływali celowo skandale obyczajowe, prowokowali konserwatywną publiczność ekscentrycznymi pomysłami. Głosili m.in. hasło „sztuki dla mas („Artyści na ulicę!”) (Aleksander Wat, Bruno Jasieński).
Żagary – wileńska grupa poetycka skupiona wokół Koła Polonistów Uniwersytetu Stefana Batorego. Wspólna dla twórców tego kręgu była tonacja katastroficzna, skłonność do posługiwania się fantastyką i klasycystyczną retoryką (Czesław Miłosz).
Druga awangarda skupiona wokół czasopisma „Kwadryga” wydawanego w Warszawie. Tworzono „poezję zaangażowaną”, tematyka społeczna (K.I. Gałczyński).
Ekspresjoniści tworzyli wokół czasopisma „Zdrój”. Sztuka to wyraz osobowości jej twórcy. Sięgano po motywy folklorystyczne i nawiązywano do twórczości ludowej (J. Kasprowicz, S. Przybyszewski, J. Iwaszkiewicz, K. Wierzyński)

Gatunki literackie dwudziestolecia

- Proza poetycka: Bruno Schulz "Sklepy cynamonowe", "Sanatorium pod klepsydrą,
- opowiadanie: Jarosław Iwaszkiewicz "Brzezina", "Panny z Wilka".
- różne odmiany powieści: społeczna: Stefan Żeromski "Ludzie bezdomni", psychologiczna: Zofia Nałkowska "Granica", Stefan Żeromski "Przedwiośnie", realistyczna: Maria Dąbrowska "Noce i dnie", awangardowa: Witkacy "Nienasycenie",
- dramat: Witkacy "Szewcy", Stefan Żeromski "Uciekła mi przepióreczka"