Pod koniec 1832 roku Mickiewicz udaje się do Paryża gdzie spotyka się z emigracją polską borykającą się z różnymi problemami. Rozbitemu na stronnictwa i obozy polityczne wychodźstwu, groziło całkowite oderwanie od ojczyzny. Wewnętrzna sytuacja pełna była napięć i konfliktów. W takiej też atmosferze powstaje niezwykłe dzieło Mickiewicza Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego, którego pomysł powstania narodził się jeszcze w Dreźnie. Dzieło miało szlachetny cel – miało ono podnieść naród na duchu, przyczynić się do powszechnej zgody oraz wskazać drogę ku wolności.
Streszczenie
Księgi narodu i pielgrzymstwa składają się z dwóch części.
Część pierwsza
KSIĘGI NARODU
W Księgach narodu poeta przedstawia dzieje Polski na tle dziejów całej ludzkości. Postęp ludzkości odbywa się według Mickiewicza drogą kolejnych etapów, z których jedne są krokiem naprzód, inne krokiem wstecz w pochodzie historycznym. Po okresie panowania wolności i wiary w jednego Boga przyszedł okres niewoli i despotyzmu. Odrodzenie świata nastąpiło z nadejściem Chrystusa, którego ukrzyżowanie i zmartwychwstanie rozpoczęło epokę nową, opartą na idei wolności. Znowu jednak „królowie zepsuli wszystko”, przyszły bowiem czasy okrucieństw, kiedy królowie „porobili nowe bogi, bałwany i postawili je przed obliczem narodów, i kazali im kłaniać się, i bić się za nie”. Jedynym narodem, który ratował honor epoki, była Polska. Polska broniła wiary i wolności, w polityce kierowała się zasadami sprawiedliwości, ideę wolności głosiła w całej swej historii: „I rzekła na koniec Polska: ktokolwiek przyjdzie do mnie, będzie wolny i równy, gdyż ja jestem wolność”.
W rezultacie nastąpiło dopełnienie zbrodni w postaci rozbiorów Polski. Jednakże naród polski — głosi Mickiewicz — nie umarł. Nadejdzie dzień, kiedy Polska powstanie
