Syzyfowe prace - Motyw szkoły

Szkoła jako instytucja całkowicie kontrolowana przez rosyjskiego zaborcę, służąca do rusyfikowania uczniów. Prym wiodą nauczyciele Rosjanie, to oni mają najwięcej do powiedzenia i największą władzę. Nikt nie ośmiela im się przeciwstawić, nauczyciele Polacy są zastraszeni i drżą o swoje posady.

Jedyny opór stawia ksiądz Wargulski – zrzuca ze schodów inspektora, który chce zapobiec odśpiewaniu hymnu po polsku. Jednocześnie szkoła to jedyna droga do zdobycia wykształcenia i pozycji w społeczeństwie. Dlatego o przyjęcie do niej stara się wielu chętnych.