W chwili ukazania się było utworem pionierskim. Prus jako pierwszy podjął problem kapitalistyczny wyzysku i od razu znakomicie ujął jego istotę. Kapitał Adlera dał mu na ziemiach polskich możliwości, jakich nie mógł zdobyć w Niemczech – masę taniej siły roboczej, czyli robotników, którym można niewiele płacić za ogromną pracę.
Robotników nie bronią żadne prawa, dlatego są wyzyskiwani przez Adlera – ten wie, że może zapłacić im każdą cenę, a oni zgodzą się pracować przez wiele godzin, bowiem nie mają innych źródeł dochodu. Adler bez przeszkód może być bezwzględny. Wykorzystuje ludzi, zmusza ich do pracy od świtu do późnej nocy, do wysiłku ponad siły, by zwiększyć swoje własne zyski i wyrównać straty spowodowane rozrzutnością syna. Los robotników zależy od woli, serca i współczucia pracodawcy.
Z problematyką społeczną jest ściśle związana problematyka moralna. Przypowieść przedstawiona przez pastora służy przeniesieniu problemu krzywdy na płaszczyznę życia fabrykanta. Okazuje się, że sprawca zła pozostaje bezkarny do czasu. Nieszczęście, które go dotyka jest nieodwołane i ostateczne, atakuje w najmniej spodziewanym momencie i uderza w najczulszy punkt. Zło powraca do Adlera jak fala.
