miesiąca dostaje zezwolenie na udział w lekcjach polskiego. Na zajęciach ze Sztetterem dochodzi do manifestacji patriotyzmu – Zygier recytuje „Redutę Ordona”. Borowicz przeżywa olśnienie, końcówka poematu przypomina mu sylwetkę powstańca, o której opowiadał mu przed laty chłop na polowaniu.

Rozdział XVI

W klasie ósmej Borowicz i grupa przyjaciół urządzają spotkania w Starym Browarze na przedmieściach Klerykowa, gdzie mieszka jeden z jego znajomych, Marian Gontala. Do kryjówki prowadzi kłoda przerzucona nad błotnistym kanałem i obluzowana deska w płocie. Uczniowie piją wino i czytają zakazaną literaturę, między innymi utwory Mickiewicza i Słowackiego. Dostarcza je Radek, który odnalazł książki w szafce, wyrzuconej przez rodzinę jego chlebodawców do pokoju, który zajmował. Przywódcą grupy jest Zygier. Pewnego wieczoru idąc na spotkanie z kolegami, Borowicz dostrzega z przerażeniem, że drogę do kryjówki próbuje odkryć nauczyciel Majewski. Marcin bierze srogi odwet na belfrze - zabiera kłodę i obrzuca Majewskiego bryłami błota. Nieszczęsny nauczyciel ucieka, a Borowicz ostrzega kolegów przed grożącym im niebezpieczeństwem.

Rozdział XVII

Marcin i reszta kolegów z ósmej klasy uczą się do egzaminów maturalnych. Borowicz uczy się w parku w Klerykowie. Spotyka tam uczennicę gimnazjum żeńskiego, Annę Stogowską, zwaną „Birutą”. To córka lekarza wojskowego, która po śmierci jego żony opiekuje się resztą rodzeństwa. Marcin zakochuje się w „Birucie”, przychodzi do parku po to, by ją spotkać.

Rozdział XVIII

Marcin ukończył gimnazjum i zdał maturę. Po wakacjach wrócił do Klerykowa, by odnaleźć „Birutę”, której nie widział od czasu przypadkowych spotkań w parku. Przy okazji wizyty u pani Przepiórkowskiej dowiaduje się,