Antek - Problematyka

W noweli 'Antek ' B. Prusa, poruszony jest temat sytuacji dziecka XIX wieku w świecie dorosłych. Bohaterowie nowel to zwykle dzieci z nizin społecznych, sieroty lub półsieroty, bez perspektyw na życie. Ich rodzice nie potrafią lub nie mogą się nimi zająć. Antek z powodu swojej nietypowości (jest zafascynowany wiatrakami, chce je w przyszłości konstruować), a jak uważają inni – dziwactwa, zostaje odrzucony przez społeczność, w której się urodził. Antek jest jednostką wybitną, zdolnym dzieckiem, ale z powodu 'złego urodzenia' nie ma szansy w rodzinnej wsi na edukację i spełnienie marzeń. Jedynym wyjściem okazuje się pójście na wędrówkę/włóczęgę w poszukiwaniu lepszego losu. Prus zwraca uwagę na całkowitą nieprzydatność i karygodną postawę nauczyciela, który wyłudza jedynie pieniądze od (i tak żyjących na granicy ubóstw) rodziców swoich uczniów. W zamian nie uczy ich, ale każe wykonywać prace gospodarskie. Ta pozytywistyczna nowela jest protestem przeciwko trudnym warunkom życia warstwy chłopskiej, fatalną opieką medyczną, oświatową i apelem, by podjąć walkę z ciemnotą panującą na wsi.