Potop - streszczenie

w którym książę Radziwiłł nakazał, by w Birżach ich rozstrzelano.

Wołodyjowski staje na czele oddziału, który walczy ze Szwedami i ludźmi księcia Radziwiłła. Na Litwie wybucha wojna domowa. Radziwiłł prosi Karola Gustawa o przysłanie pomocy. Wysyła też Kmicica do Billewicz po Oleńkę i nestora rodu, miecznika Tomasza Billewicza. Kmicic spotyka tam oddział Wołodyjowskiego, Michał nakazuje go rozstrzelać. Tuż przed egzekucją Zagłoba znajduje u Kmicica list, w którym Radziwiłł wypomina mu próby uratowania życia wysłanych do Birż oficerów. Wołodyjowski i Zagłoba uwalniają Kmicica, widząc, że wstawiał się za nimi, pokazują też Andrzejowi pismo, w którym Janusz Radziwiłł nakazał ich potajemnie rozstrzelać w Birżach. To jawny dowód zdrady magnata, jednak Kmicic odmawia przyłączenia się do konfederatów.

Wołodyjowski i jego oddział wyruszają z Billewicz, wyjeżdża też Kmicic. Do opustoszałego dworu przybywa Radziwiłł i zabiera miecznika i Oleńkę do Kiejdan, Nestor rodu Billewiczów ma być dla magnata gwarancją, że lokalna szlachta nie będzie go atakować. W Kiejdanach Kmicic ponownie spotyka się z Oleńką. W czasie wielkiej uczty napływają wieści o klęskach polskiego króla Jana Kazimierza i zajęciu przez Szwedów Warszawy.
Nazajutrz Radziwiłł wyprawia Kmicica z misją do Bogusława, swego brata, a także do marszałka Lubomirskiego, ważnej postaci w Małopolsce oraz króla Karola Gustawa. Przed wyjazdem Kmicic żegna się z Oleńką. Po kilku dniach Andrzej dociera do Pilwiszek, gdzie spotyka Bogusława. Magnat, uważając Kmicica za zaufanego człowieka, zdradza zamiary swoje i brata – Radziwiłłowie chcą zapanować na Litwie, nie dbają o los Rzeczpospolitej, posuwają się do najgorszych zdrad i podłości – w liście Janusz proponował zatrucie wina i podrzucenie go oddziałom szlachty, dowodzonej przez