-
miłość – wielu bohaterów utworu zakochuje się i odkochuje, bądź cierpi z powodu nieszczęśliwej miłości. Na początku powieści Michał Wołodyjowski wstępuje do zakonu, kiedy umiera jego ukochana, Anna Borzobohata. Później zakochuje się w Krystynie, która jednak szybko obdarza uczuciem Ketlinga. Kiedy Michał godzi się z ich miłością, dowiaduje się o uczuciu Basi do niego i zakochuje się w niej z wzajemnością. Ich miłość jest głęboka i prawdziwa, Basia jest gotowa iść z mężem na wojnę, kiedy zachodzi taka potrzeba. Zakochuje się w niej nieszczęśliwie Azja, a z powodu odtrącenia przez nią chce się zemścić na Rzeczpospolitej. Młody Nowowiejski zakochał się z Zosi, którą porwał Azja, i z powodu zemsty za odniesione krzywdy zabija Tatara. Miłość jest motorem działań bohaterów, ważnym elementem ich życia.