„Gloria victis” została wydana po raz pierwszy w zbiorze nowel Orzeszkowej w Wilnie w 1910 roku. Utwór jest wynikiem zapisu przeżyć i wspomnień autorki z okresu powstania styczniowego. „Gloria victis”, w której po raz pierwszy Orzeszkowa zrezygnowała z szyfru na rzecz pisania w sposób jawny, opowiada o bohaterskiej śmierci powstańców. Zamierzeniem autorki było nie tyle przedstawienie wydarzeń historycznych, ile raczej pokazanie sytuacji i nastroju Polaków po klęsce powstania.
Początki nowelistyki to przełom średniowiecza i renesansu, jednak najbardziej upowszechnił ją dopiero Boccaccio w swym „Dekameronie” z XIV wieku. Na jego podstawie upowszechniła się tzw. teoria sokoła, mówiąca o takich prawidłach noweli, jak punkt kulminacyjny czy dominujący w utworze motyw (przedmiot).
Nowela w Polsce swój najpełniejszy rozkwit przeżyła właśnie w epoce pozytywizmu i miała łączyć tematykę społeczną z tematyką psychologiczną, dydaktyczną i poznawczą. Była zwięzłym utworem narracyjnym, jasnym w swym przekazie, prostym i jednowątkowym.
