Nad Niemnem - Motyw pracy

„Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej to jeden wielki pean na cześć pracy. Praca, ta ciężka, fizyczna, jest wartością nie do przecenienia, nie pozwala na marnotrawstwo, zabija szkodliwą nudę, przynosi pożytek i nadaje życiu sens.

Autorka w wątku Jana i Cecylii ukazuje również cały proces twórczy, to jak dzięki prawdziwej pracy można stworzyć coś z niczego i doczekać się zapłaty.

Stanowisko Orzeszkowej w sprawie wartości pracy wyrażone zostaje jednoznacznie również w kreacji bohaterów, ci pozytywni pracują i znają cenę wysiłku fizycznego, ci negatywni, to darmozjady, obiboki, którzy z nudy i marazmu popadają w depresję albo demoralizację.