Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela - Problematyka

Nowela „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” ukazuje szeroki problem kształcenia młodych Polaków pod zaborami. Z jednej strony niemieckie szkoły znane były z wysokiego poziomu nauczania, gdzie zdolny uczeń mógł uzyskać świetne wykształcenie, pozwalające mu zdobyć wysoką pozycję w społeczeństwie XIX wieku; z drugiej strony natomiast polskie dzieci, wynoszące z domu odmienny system oraz hierarchię wartości, zderzały się z poglądami wyszydzającymi polski patriotyzm.

Problemem opisanym w noweli jest też problem nadmiernego obciążenia psychiki dzieci zbyt dużą ilością materiału do zapamiętania oraz surowa dyscyplina panująca w zaborczych szkołach. Dzieci przytłoczone zbyt wieloma obowiązkami nie rozwijają się w sposób zdrowy. Brakuje im sił fizycznych, by udźwignąć ciężar nauki. Brak odpowiedniego przygotowania fizycznego organizmu prowadzi do wycieńczenia.

Problem patriotycznego wychowania polskich dzieci poruszany jest bardzo delikatnie ze względu na cenzurę. Autor podpowiada, by uczyć dzieci polskiej historii oraz wpajać im miłość do Ojczyzny w domu rodzinnym, przy jednoczesnym ostrzeżeniu przed zaborczymi metodami wychowawczymi.