Śmierć w Wenecji - Problematyka

„Śmierć w Wenecji” to opowieść o ostatniej życiowej podróży nobliwego pisarza Gustawa von Aschenbach. Bohatera noweli poznajemy właściwie u kresu jego życia – fizycznego i zawodowego. Gustaw czuje się coraz bardziej słaby i schorowany. Intuicyjnie wyczuwa zbliżającą się śmierć. Zmęczenie wyraża się też poprzez brak natchnienia i niemoc twórczą pisarza. Sfrustrowany Gustaw czuje, że znalazł się w punkcie zwrotnym swojego życia, które nagle zamarło w bezruchu. Spontaniczna podróż do Wenecji to ostatni poryw młodzieńczego pragnienia doświadczenia przygody, ruchu, odmienności. Gustaw poszukuje nowego doświadczenia, które przywróci mu radość życia i jednocześnie odegna wszystkie lęki.

Ponowne odkrywanie urokliwego miasta łączy się podsumowaniem dotychczasowego życia. Bohater nie potrafi odpędzić natrętnych myśli, przypominających mu o tym, czego wyrzekł się dla sławy i wielkości. Gustaw wyrósł w przekonaniu, że podstawą autentycznej twórczości jest cnota, opanowanie i wyrzekanie się wszelkich przyjemności. Ascetyczny tryb życia faktycznie sprzyjał powstawaniu mądrych i głębokich dzieł, które znalazły uznanie społeczeństwa. Aschenbach osiągnął swój cel, ale nie odczuwał zawodowego i życiowego spełnienia. Jako artysta czuł się niekompletny, pozbawiony natchnienia i umiejętności odczuwania prostej, życiowej radości. Wyprawa do jednego z „najnieprawdopodobniejszych miast” na świecie stała się poszukiwaniem dawno utraconej duchowej młodości i piękna.

Poczucie nieuchronnego przemijania a nawet zepsucia, chorobliwości i obumierania zewnętrznego świata towarzyszy bohaterowi podczas pierwszych chwil pobytu w Wenecji. Niespodziewanie Gustaw doznaje jednak upragnionego, duchowego olśnienia podczas spotkania ze „skończenie pięknym” nastolatkiem. Tadzio uosabia klasyczny wzór niewinnego piękna. Chłopiec jest wszystkim tym, czego Gustaw nigdy nie doświadczył i z premedytacją odrzucił w młodości. Konfrontacja z postacią młodzieńca jest jednocześnie estetycznym „objawieniem” dla wypalonego artysty. Gustaw doznaje niemalże mistycznego zachwytu, który inspiruje go do tworzenia kolejnego dzieła. Niestety, z biegiem czasu podziw wobec urody chłopca przynosi silną pokusę, od której bohater nie potrafi się opędzić. Mann w przekonujący sposób opisuje wewnętrzną walkę bohatera rozdartego pomiędzy świadomością grzechu i pragnieniem, które jemu samemu wydaje się w oczywisty sposób haniebne. Tłem zmagań Gustawa jest „miasto zakochanych” – pociągające, urokliwe i śmiertelnie niebezpieczne; miasto, które złapie bohatera w „śmiertelną pułapkę”.

Duszna atmosfera weneckich zakątków, pokusa, grzech i świadomość przemijającego życia, rozważania nad granicą artystycznego spełnienia  – oto tematy noweli Manna, nad którymi warto się zastanowić.