Narratorem współczesnej powieści Kena Kesey’a pt. „Lot nad kukułczym gniazdem” jest wielki Indianin, Wódz Bromden, który od dziesięciu lat jest pacjentem oddziału psychiatrycznego szpitala w Oregonie. Oddziałem kieruje siostra Ratched, z pozoru miła, dbająca o dobro pacjentów, w rzeczywistości sadystka, wprowadzająca w życie niehumanitarne metody „leczenia” i „pomagania” pacjentom, tłumiąca wszelkie przejawy buntu i indywidualizmu. Porządek wprowadzany przez Wielką Oddziałową, zostaje zakłócony przez Randle’a McMurphy’ego, zabijakę, dziwkarza i szulera, który udaje psychicznie chorego, aby uniknąć odsiadywania kary. Uznaje zamknięcie w szpitalu psychiatrycznym za dobrą zabawę i przede wszystkim możliwość uniknięcia więzienia. Buntuje pacjentów przed siostrą Ratched. Jednak w pewnym momencie okazuje się, że nie uda się McMurphy’emu łatwo wyjść z oddziału, bowiem do tego potrzebne jest uznanie go za wyleczonego… Mężczyzna rozumie, że musi ukorzyć się przed siostrą Ratched, jeżeli chce odzyskać wolność. Czy uda mu się pokonać twardy system szpitala, gdzie wszystko chodzi jak w zegarku?
Nawet jeśli książka kończy się pozorną porażką McMurphy’ego, to i tak jego wielką zasługą jest pokazanie pacjentom, że nie są tylko kukiełkami, kierowanymi przez siostrę Ratched- maja swój rozum, swoje życie, indywidualne cechy i wartości. McMurphy uczy ich, jak korzystać z rozrywek i przyjemności, których dotąd nie zauważali.
Poruszająca i skłaniająca do przemyśleń książka Kesey’a okazała się światowym bestsellerem, a nakręcony na jej podstawie przez Milosa Formana film o tym samym tytule, z genialną kreacją Jacka Nicholsona, zdobył aż 5 Oscarów i przeszedł do historii światowego kina
