W „Fauście” zostało poruszone zagadnienie dotyczące odwiecznego zmagania się człowieka – geniusza i wybitnej jednostki – z ludzkimi ograniczeniami. Zdobywa wiedza i doświadczenie dają poczucie zdobycia wielkiej wiedzy, ale im więcej człowiek się uczy, tym bardziej odczuwa swą nieudolność. Stąd biorą się wszystkie niepokoje głównego bohatera dramatu Goethego. Faust uważa się za równego Bogu, jest idealistą, dlatego pragnie odkrywać nowe tajniki nauki, jednak zdaje sobie sprawę, że jako człowiek podlegający prawom natury, ma ograniczone możliwości. Dopiero dzięki paktowi z Mefistofelesem Faust jest w stanie poznać różne zjawiska kultury, wydarzenia historyczne i aspekty ludzkiego życia.
Uniwersalizm „Fausta” objawia się w tym, że główny bohater dramatu może być reprezentantem całej ludzkości. Szuka samorealizacji w różnych rolach i sytuacjach, ale niestety zawsze czuje się zawiedziony. Ponosi porażkę w każdej dziedzinie życia, stąd rośnie w nim poczucie nieszczęścia. Jest uczonym, więc może zgłębić tajemnice świata, ale istnieją niestety granice poznania, których nie da się przekroczyć. Doskonale ukazują to przykłady związane z doznaniem miłości czy chociażby władzy. Faust zakochał się w Małgorzacie, ale przyczynił się do jej tragedii i śmierci, bo zamiast na uczuciu skupia się jedynie na namiętności oraz pożądaniu. Niepowodzenie czeka go również jako władcę, który stara się działać dla dobra ludzkości. Pragnienie stworzenia idealnego państwa zostaje jednak zniweczone przez chatkę i parę staruszków, którzy nie należą do mędrca. Faust decyduje o ich przeniesieniu w inne miejsce, ale decyzja ta kończy się śmiercią staruszków. Uniwersalizm drogi, jaką przebył Faust, idealnie ukazuje życiową drogę niemal każdego człowieka. Główny bohater zawiedziony swym postępowaniem i decyzjami rezygnuje w końcu z zaspokajania własnych potrzeb i pragnie szczęścia dla całej ludzkości. Faust nigdy nie zrezygnował z walki o wartości, dlatego zostaje zbawiony.
Człowiek ma prawo do popełniania błędów, ale tylko wtedy, gdy poszukuje nowych rozwiązań i rozwija się wewnętrznie. To przesłanie dla całej ludzkości zamykają słowa: „Dopóki błądzi, dąży człowiek”. Dzieło ma również wymowę moralną, gdyż szatan został ukazany jako „duch przeczenia”.
