Głównymi bohaterami epopei są przedstawiciele arystokratycznych rodzin Bołkońskich (książę Mikołaj, Andrzej, Liza, Maria) i Rostowów (hrabia Ilia, hrabina Natasza, dzieci: Wiera, Mikołaj, Natasza, Pietia i Sonia). Akcja utworu rozpoczyna się w momencie pojawienia się w Petersburgu głównego bohatera powieści – Pierre'a Bezuchowa, nieślubnego syna jednego z rosyjskich arystokratów. Bezuchow szybko dziedziczy spadek po ojcu i rozpoczyna życie w kręgach rosyjskiej arystokracji. Główny, obyczajowy wątek powieści dotyczy stosunków panujących pomiędzy rodzinami Bołkońskich, Rostowów, Kuraginów i Drubeckich. Sam Pierre wiąże się z Kuraginami poprzez małżeństwo z piękną Heleną. Tołstoj szczegółowo kreśli obyczaje panujące w środowisku arystokratów, nie szczędząc im krytyki. Para głównych bohaterów (Natasza i Pierre) nie potrafi odnaleźć się w rzeczywistości zdominowanej przez fałsz i dwulicową moralność. Pierre przeżywa nieszczęśliwe małżeństwo (kochankowie żony wielokrotnie go upokarzają), które szybko porzuca dla poszukiwań duchowych. Natasza z kolei szuka szczęścia w bezmyślnym, młodzieńczym romansie z Anatolem Kuraginem. Na szczęście, plany ucieczki z nim zostają zniweczone przez jej rodzinę. Po latach cierpień i błądzeń Rostowa i Bezuchow zdecydują się na wspólne założenie rodziny.
Każda z rodzin zostaje doświadczona przez wojnę. Mężczyźni biorą w niej bezpośredni udział (Bołkoński, Bezuchow, Rostowowie, Kuragin), kobiety, pozostając na straży domowego ogniska, muszą także zmagać się z kłopotami finansowymi. Z trudnymi doświadczeniami najlepiej radzą sobie Rostowowie - zżyci, solidarni i wspierający się w każdej sytuacji (ucieczka z Moskwy). Klęskę ponoszą Bołkońscy i Kuraginowie, a Bezuchow cierpi z powodu niemoralnego zachowania żony.
Wojna zostaje ukazana z dwóch perspektyw – cywilów i bezpośrednich uczestników walki. Autor szeroko opisuje przygotowania Rosjan do wojny, salonowe dyskusje nad możliwymi strategiami, postać Napoleona i jego współpracowników i wreszcie – same działania wojenne, obserwowane przez głównych bohaterów powieści.
Nie sposób nawiązać do wszystkich wątków poruszanych w powieści. Mamy tu zarówno analizę polityczno-społeczną, charakterystykę różnych warstw społecznych, ciekawy wątek masonerii, problematykę moralną (przemiana Bezuchowa), jak i wiele innych.
„Wojna i pokoj” to wielkie dzieło XIX-wiecznego realizmu, które wyznaczyło literackie standardy dla pokoleń kolejnych twórców.
