Tytuł, który początkowo brzmiał „Zaraz po wojnie” i miał sugerować opisywanie powojennych problemów moralnych i społecznych, został przez autora zmieniony na : ”Popiół i diament”. Został on zaczerpnięty z wiersza Norwida „Za kulisami”: „Coraz to z ciebie, jako z drzazgi smolnej,/ Wokoło lecą szmaty zapalone;/ Gorejąc nie wiesz, czy Stawasz się wolny,/ Czy to, co twoje, ma być zatracone?/ Czy popiół tylko zostanie i zamęt,/ Co idzie w przepaść z burzą? – czy zostanie/ Na dnie popiołu gwiaździsty dyjament,/ Wiekuistego zwycięstwa zaranie…”.
Fragment ten jest nie tylko mottem do całej powieści. Pojawia się on także na nagrobku chłopca, który zginął w wieku Maćka. Na grób trafia on przypadkiem. Zaczynają się rodzić pytania o sens walki. Podobne dylematy miało całe pokolenie Kolumbów. Poeci tego pokolenia zastanawiali się czy cokolwiek po nich zostanie. Czy ktoś będzie pamiętał o ich poświęceniu, czy staną się tylko popiołem, zdmuchniętym przez wiatr. W odniesieniu do całej powieści rodzi się odpowiedź nad wyraz pesymistyczna. Nikt nie zapamięta czynów i bohaterskiej walki AK-Maciek ginie przecież na śmietniku.
Fragment ten jest nie tylko mottem do całej powieści. Pojawia się on także na nagrobku chłopca, który zginął w wieku Maćka. Na grób trafia on przypadkiem. Zaczynają się rodzić pytania o sens walki. Podobne dylematy miało całe pokolenie Kolumbów. Poeci tego pokolenia zastanawiali się czy cokolwiek po nich zostanie. Czy ktoś będzie pamiętał o ich poświęceniu, czy staną się tylko popiołem, zdmuchniętym przez wiatr. W odniesieniu do całej powieści rodzi się odpowiedź nad wyraz pesymistyczna. Nikt nie zapamięta czynów i bohaterskiej walki AK-Maciek ginie przecież na śmietniku.
