Mikołaj Doświadczyński to główny bohater powieści, doświadczający przygód w przeróżnych miejscach - od Warszawy poprzez Paryż aż do utopijnej wyspy Nipu. Mikołaj ma szlacheckie korzenie, ale nie jest zbyt zamożny. Śmierć ojca przyjmuje z niejaką ulgą, w każdym razie bez smutku, próbując odzyskać czas „zabrany” przez szkolną dyscyplinę. Odejście matki jest dla niego większym przeżyciem, ale i nad tym przechodzi w końcu do porządku dziennego. Mikołaj jest bohaterem dynamicznym, a przy tym zupełnie nowym w ówczesnej polskiej literaturze. Poznajemy go jako naiwnego młodzieniaszka, który najpierw po swojemu buntuje się przeciw szkole, potem korzysta z życia w towarzystwie nowego nauczyciela. Zmienia się dopiero na wyspie Nipu, która jest dla niego swoistą szkołą życia, a także miejscem, gdzie weryfikuje swoją dotychczasową wiedzę. Zaczyna pojmować sposób myślenia Nipuańczyków i się nim zachwycać. Kiedy wraca do ojczyzny, jest już zupełnie innym człowiekiem - „okrzepniętym” i wiedzącym, czego należy od życia oczekiwać i czego chcieć. Ponieważ po tak trudnej podróży nie znajduje dla siebie miejsca w stolicy, osiedla się na wsi i tam, wraz z małżonką, odnajduje szczęście.