Kamień na kamieniu - Motyw ziemi

„Czasem sobie myślę, co ja właściwie tę ziemię obchodzę? Co ona wie o mnie? Czy choć wie, że jestem? Czy wie, ile nóg po niej nawłóczyłem?” – zastanawia się bohater powieści. Życie chłopów (podobnie jak u bohaterów powieści Reymonta) jest uzależnione od ziemi. Ziemia jest traktowana z wyjątkową czcią przez rodzinę Pietruszków. Przed pierwszą orką głowa rodziny wkłada w zaoraną bruzdę pajdę chleba, wykrojoną podczas wigilii. Ziemia żywi, karmi, może też przyczynić się do chłopskiej zguby – tak jak podczas ulew, które dotknęły rodzinną wieś bohatera.

O ziemię walczy się na śmierć i życie, nawet wtedy, gdy przedmiotem sporu jest jedynie miedza pomiędzy sąsiednimi polami. Z ziemią wiąże się całe życie i śmierć człowieka. Szymon odczuwa śmierć jako powrót do naturalnego łona ziemi: „Z ziemi człowiek żyje, to i wieczność swoją powinien ziemi oddać. Jej się też coś od człowieka należy”.