Główny motyw powieści. „Ziele na kraterze” to wzruszająca, barwna i niezwykle „żywa” opowieść o rodzinie, której wypadło żyć w trudnych czasach. Wańkowiczowie to zżyta, kochająca i wzajemnie wspierająca się rodzina. Charakterystyczną cechą jej członków jest poczucie humoru (o czym świadczą chociażby zabawne przydomki każdego z bohaterów). Bohaterowie powieści lubią spędzać wspólnie czas – czytają, bawią się, podróżują. Rodzinna więź jest szczególnie widoczna po wybuchu wojny, gdy Wańkowiczowie mają jedynie listowny kontakt. Z listów Krysi i Tili przebija chęć wsparcia osamotnionego ojca. Dziewczęta „trzymają fason”, nie skarżą się, nie rozczulają nad sobą, żartobliwie opisując swoje codzienne życie. Po drugiej stronie jest ojciec, który – pomimo dzielącej odległości – nadal motywuje córki do nauki, zdobywania nowych umiejętności i tworzenia planów na przyszłość. Pomimo strasznego „wykorzenienia” (śmierć Krysi, zniszczenie domu, przymusowa emigracja), rodzinie udaje się odrodzić. W kontekście tragicznej śmierci Krysi narodziny córki Marty (Anny Krystyny) mają wymiar niemalże symboliczny.
