Utwór dotyczy czasów walk kościoła z islamem, reprezentowanym w Europie na terenie Hiszpanii przez Saracenów. Historia opowiada niezbyt ważny dla historii Europy incydent, a mianowicie Bitwę pod Przełęczą Roncevaux (Ronsewal), która wydarzyła się 15 sierpnia 778 roku, podczas której tylna straż wojsk Karola Wielkiego została zaatakowana przez Basków. Według biografa Karola Wielkiego, Einharda, wszyscy rycerze zostali zabici, a w śród nich był także "Hroudland, Prefekt Marchii Bretońskiej". W "Pieśni" historia została nieco odmieniona - Roland stał się krewnym Karola Wielkiego a Basków przemianowano na Saracenów.
Poemat miał na celu wezwanie ludzi do poświęcenia i walki. „Pieśń o Rolandzie” sławi postawę rycerza idealnego, zdolnego do poświęcenia za swą ojczyznę i wiarę. Utwór jest francuskim eposem narodowym oraz przykładem gatunku chanson de geste. Świat realny miesza się w utworze z rzeczywistością nadprzyrodzoną, czego przykładem może być to, iż Bóg spełnił prośbę legendarnego Karola Wielkiego o przedłużenie dnia. Czasem te same wydarzenia bywają ukazywane dwa lub trzy razy, jednak za każdym razem z innej perspektywy i podkreślając coś innego.
Czas akcji: 778 rok, wojna między Karolem Wielkim a Saracenami
Miejsce akcji: wąwóz Roncevaux (Pireneje), Saragossa, Akwizgran