Pieśń 1.
Podróż Dantego rozpoczyna się w roku 1300 w Wielkanoc, w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek. Dante zabłądził w leśnej ciemnej głuszy – jest to alegoria zagubienia w świecie pełnym zła i występków. Podczas wędrówki poeta cały czas odczuwa lęk, przerażenie i trwogę. Kiedy podnosi wzrok, dostrzega w oddali blask, bijący ze słońca (alegoria Boga), znajdującego się nad wzgórzem. Zamierza wejść na wzgórze, lecz drogę zasłaniają mu trzy zwierzęta: Pantera (alegoria zmysłowości), Lew (alegoria pychy) i Wilczyca (alegoria chciwości). Przerażony Dante cofa się do przepaści, oddalając się od słońca, już ma spaść, kiedy na ratunek przybywa mu Wergiliusz Przewodnik mówi mu, że jedyne wyjście z lasu to droga przez Piekło, Czyściec i Raj. Przez Piekło i Czyściec oprowadzi go on sam, czyli Wergiliusz, a Raj pokaże mu ktoś znacznie lepszy od pogańskiego poety.
Pieśń 2.
Dante w rozmowie z Wergiliuszem zastanawia się czy jest godny, by odbyć wędrówkę. Wergiliusz uspokaja poetę, mówiąc mu, że taka jest wola Boga, Matki Boskiej. Wergiliusz opowiada również, że został jego przewodnikiem na polecenie Beatrycze, która zstąpiła z Raju i odwiedziła Wergiliusza w Przedpiekle z nakazem owej misji.
Pieśń 3.
Wergiliusz i Dante przekraczają bramy piekła. Na bramie znajduje się napis oddający charakter Piekła oraz stworzycieli podziemnego świata potępionych. Tutaj również zamieszczony jest słynny cytat „ty, który wchodzisz żegnaj się z nadzieją”. Poeta i jego przewodnik znajdują się najpierw w przedsionku, gdzie przebywają i cierpią dusze ludzi, którym na ziemi dobro i zło były obojętne. Dochodzą do Acherontu, przez który Charon przewozi dusze na drugą stronę. Wtedy to Dante pada zemdlony i w tym stanie przedostaje się na drugą stronę.
Pieśń 4.
Dante budzi się z omdlenia i odkrywa, że znajduje się w 1 kręgu piekła. Znajdują się w nim dusze ludzi bezgrzesznych jednak nie zbawionych przez chrzest – dusze pogańskich poetów, bohaterów, filozofów. Znajdują się tu również duszyczki dzieci zmarłych bez chrztu. Dante podczas wędrówki po 1 kręgu rozpoznaje Homera, Owidiusza, Cezara, Brutusa, Sokratesa, Platona, Senekę.
Pieśń 5.
Przy wejściu do drugiego kręgu piekła wędrowcy napotykają Minosa, który jest sędzią dusz i to do niego należy podjęcie decyzji, do jakiego kręgu piekła trafią dusze potępione. Przechodzą przez bramę i trafiają do drugiego kręgu piekła, gdzie przebywają dusze ludzi zmysłowych i rozwiązłych, cierpiąc miotani ciągłym wichrem. Dante napotyka Kleopatrę, Parysa oraz Franczeskę da Rimini – bohaterkę licznych romansów, która zdradziła męża z jego bratem i została zamordowana.
Pieśń 6.
W trzecim kręgu piekła wędrowcy spotykają Cerbera, strzegącego wejścia, i widzą ludzi cierpiących za obżarstwo, stłoczonych niczym w wielkim bagnie. Tutaj również spotykają florentczyka Ciacco, który rozpoznaje Dantego i kreśli mu obraz przyszłych walk bratobójczych we Florencji.
Pieśń 7.
Czwartego kręgu strzeże Pluton, w czwartym przebywają dusze ludzi chciwych i rozrzutnych, którzy cierpią, bez końca tocząc przed sobą ogromne głazy. Następnie dochodzą do piątego kręgu, gdzie przepływa Styks, rozlewając się w wielkie bagnisko, w którym cierpią dusze ludzi potępionych za gniew, zazdrość, pychę i pesymizm.
Pieśń 8.
Po piątym kręgu poeta i jego przewodnik podróżują w czółnie Flegiasza, w bagnie topią się bez końca potępieni za gniew. Wśród nich spotykają duszę florentczyka Filipa Argenti. Pod koniec podróży dobijają do drzwi grodu Disa. Diabły nie chcą wpuścić żywego człowieka wbrew prawom przebywającego w piekle i zatrzaskują za nimi drzwi. Gród Disa oddziela Dolne Piekło od Górnego.
Pieśń 9.
Na murach grodu Disa odbywa się szatańskie przedstawienie, mające na celu odstraszyć poetów. Pojawiają się trzy Furie. Na odsiecz wędrowcom przybywa jednak anioł i to on przeprowadza ich do szóstego kręgu, gdzie przebywają heretycy, zamknięci w ciasnych grobach.
Pieśń 10.
Podczas podróży po szóstym kręgu Wergiliusz opowiada, że przebywają tu dusze Epikura i jego uczniów i wszystkie możliwe odmiany ruchów heretyckich. Spotykają Farinatę degli Uberti – florentczyka, który przepowiada Dantemu wygnanie z Florencji. Później spotykają Cavalcante Cavacantiego.
Pieśń 11.
Przed wejściem do siódmego kręgu Wergiliusz opisuje Dantemu widok, jaki się przed nimi rozciąga – w kręgu siódmym znajdują się gwałtownicy, cierpią oni podzieleni na trzy okręgi. W pierwszym znajdują się gwałtownicy wobec bliźnich (skrytobójcy, mordercy,). W drugim okręgu – gwałtownicy wobec siebie samych (samobójcy oraz ci, którzy roztrwonili majątek). W trzecim okręgu gwałtownicy wobec Boga i natury (sodomici, fałszerze, lichwiarze, znachorzy). Później Wergiliusz tłumaczy Dantemu, dlaczego lichwa jest tak wielkim przestępstwem wobec Boga.
Pieśń 12.
Po wejściu do siódmego kręgu poeci spotykają Minotaura. Podchodzą do rzeki wrzącej krwi, gdzie cierpią używający przemocy wobec bliźnich, strzegą ich centaurowie. Wergiliusz wskazuje Dantemu różne postacie potępionych: Nessusa, Atyllę, Sekstusa i Pyrrusa i innych.
Pieśń 13.
Schodząc niżej, mijają samobójców zamienionych w drzewa, które są pokarmem dla harpii. Wśród nich spotykają Pietra della Vigna sekretarza cesarza Fryderyka II, który popełnił samobójstwo oraz Jakuba de Sant’Andrea. Natomiast samobójcy-rozrzutnicy cierpią pędzeni i szarpani przez wilki.
Pieśń 14.
W dalszej wędrówce dochodzą do pustyni, gdzie cierpią dusze bluźnierców wobec Boga. Dusze te nieustannie smagane są ognistym deszczem. Wśród nich jest Kapaneos, król grecki, dumny ze swoich grzechów, który z obojętnością przyjmuje swoją karę. W trakcie wędrówki Wergiliusz objaśnia Dantemu pochodzenie piekielnych rzek.
Pieśń 15.
Wędrowcy dochodzą do miejsca pokuty sodomitów – sterczących w niewyobrażalnym upale. Tam Dante spotyka Brunetto Latiniego, który przepowiada mu przyszłość.
Pieśń 16.
Podczas dalszej wędrówki po kręgu siódmym i okręgu, w którym cierpią sodomici, Wergiliusz i Dante spotykają Jacopo Rusticucciego, stronnika gwelfów, który winą za grzech sodomii obarcza swoją żonę. Na końcu siódmego kręgu znajduje się ogromna piekielna rzeka.
Pieśń 17.
Pod koniec siódmego kręgu, przy piekielnej rzece, napotykają potwora Geriona. Dante odwiedza jeszcze miejsce kaźni lichwiarzy – opisuje ich cierpienia w nieustannym ogniu i (czego można się tylko domyślać) poprzez opis herbów nawiązuje do sobie współczesnych. Potwór Gerion przewozi wędrowców na drugi brzeg rzeki.
Pieśń 18.
Ósmy krąg, zwany Złymi Dołami, dzieli się na 10 głębokich jarów. Poeci przechodzą nad nimi po mostach. W pierwszym dole pokutują uwodziciele i stręczyciele, biczowani przez diabły. Wśród owych dusz poeta rozpoznaje Caccianemicego. W drugim dole znajdują się rozpustnicy, nierządnicy przebywający wśród obrzydliwych oparów i wszechogarniającej pleśni oraz odchodów. Tutaj również Dante rozpoznaje duszę Aleksego Intermineja z Luki.
Pieśń 19.
W trzecim jarze znajdują się dusze ludzi handlujących godnościami i urzędami kościelnymi. Cierpią oni, umieszczeni głowami w dół w głębokich jamach, podczas gdy ich wystające nogi chłoszcze ogień. Wśród grzeszników znajduje się papież Mikołaj III.
Pieśń 20.
W czwartym jarze Dante dostrzega wróżbitów i magów, którzy pokutują, mając głowy przekręcone do tyłu. Rozpoznają kilku sławnych magów: Amfiarosa, Tyrezjasza, Arontasa i Manto.
Pieśń 21.
W piątym dole odbywają pokutę oszuści, zanurzeni we wrzącej smole. Pilnują ich diabły uzbrojone w harpuny. Dante i Wergiliusz otrzymują od Złego Chowsta (przywódcy diabłów) eskortę, by móc bezpiecznie przejść brzegami jaru.
Pieśń 22.
Podczas dalszej wędrówki nad jarem pełnym oszustów, spotykają: Ciampola z Nawarry, który – wyłowiony przez eskortę Dantego – opowiada o różnej maści oszustach, przebywających w jarze. Nawarczykowi udaje się również zmylić eskortę Dantego i wyrywa się im z powrotem w smołę.
Pieśń 23.
W jarze szóstym pokutują hipokryci, spacerujący w płaszczach z ołowiu. Wędrowcy napotykają tutaj bolończyków Catalana del Catalani i Loderinga degli Andalo.
Pieśń 24.
Dochodząc do końca szóstego jaru, wędrowcy dochodzą do skał, które przebiegają między pozostałymi jarami. W siódmym obserwują złodziei, którzy cierpią, gryzieni przez straszliwe węże. Spotykają tutaj Vanni Fuciego – złodzieja dóbr kościelnych, który przepowiada Dantemu wybuch wojny domowej we Florencji.
Pieśń 25.
W siódmym jarze pokutują złoczyńcy. Ich kara polega na przemianie ludzi w węże i odwrotnie. Wędrowcy rozpoznają wśród nich olbrzyma Kakusa – postać z mitologii. Spotykają również wielu florentczyków znanych Dantemu.
Pieśń 26.
W ósmym jarze pokryci płomieniami fałszywi doradcy cierpią niewyobrażalne katusze. Tutaj napotykają Odyseusza i Diomedesa, cierpiących za oszukanie Trojan.
Pieśń 27.
Poeci, wciąż pozostając w ósmym jarze, spotykają księcia Guido di Montefeltro, który pomógł papieżowi Bonifacemu VIII w walce z rodziną Collonna, obiecując im amnestię, a następnie ich oszukując. Dante opowiada księciu o stanie Romanii.
Pieśń 28.
W dziewiątym jarze cierpią podżegacze religijni i społeczni, siewcy schizmy – w jarze tym odbywa się nieustanna rzeź. Cierpi tutaj Mahomet, Pietro da Medicina i inni znani Dantemu, również jego krewny Geri del Bello.
Pieśń 29.
Podchodząc do dziesiątego jaru, poeci rozmawiają o krewnym Dantego, umieszczonym w dziewiątym dole. Złe Doły oddziela od Studni Gigantów ogromny zrąb. W ostatnim jarze ósmego kręgu pokutują fałszerze. Ściśnięci, gniją powoli w ogromnej liczbie ciał. Wędrowcy spotykają tutaj fałszerzy: Griffolina d’Arezzo i Capocchio da Siena.
Pieśń 30.
Dalsze zwiedzanie obfituje w spotykanie wielu postaci znanych Dantemu, m. in. podszywających się pod cudze nazwiska Gianniego Schicchi i Mirrę, a wśród fałszerzy pieniędzy – mistrza Adama.
Pieśń 31.
Poeci dochodzą do ostatniego kręgu, do Studni Gigantów. Przejścia strzegą giganci Nemrod, Efialtes, Briareus oraz Anteusz, który przenosi poetów do ostatniego kręgu piekieł.
Pieśń 32.
Krąg dziewiąty przeznaczony jest dla zdrajców. W pierwszym kole dziewiątego kręgu, zwanym Kainem, cierpią dusze zdrajców własnych rodzin. Cierpią, na wieki skuci lodem. Taką samą karę cierpią zdrajcy ojczyzny w drugim kole zwanym Antenorem, wśród nich Dante spotyka Bokkę degli Abati.
Pieśń 33.
W ostatnim kole dziewiątego kręgu pokutują zdrajcy przyjaciół. Tutaj wędrowcy napotykają hrabiego Ugolina – przywódcę gwelfów z Pizy, który pożerał ciało swego wroga. W kole tym znajdują się również ludzie, którzy zaprzedali duszę diabłu jeszcze za życia.
Pieśń 34.
W czwartym, ostatnim kole, zwanym Giudeką, poeci spotykają zdrajców dobroczyńców – Judasza Iskariotę, zdrajcę Jezusa oraz Brutusa i Kasjusza – zdrajców Cezara. Na samym dnie poeta dostrzega olbrzyma z trzema paszczami. W tych paszczach przeżywają wciąż i wciąż niewysłowione męki owi trzej zdrajcy. Jest to oblicze Lucyfera – również zdrajcy, zdrajcy samego Boga. Poeci nocą przechodzą tunelem na górę czyśćcową.
Część II. Czyściec
Pieśń 1.
Czyściec znajduje się na wyspie, na której jest ogromna góra – jest to góra czyśćcowa. Wejścia pilnuje Katon z Utyki. Po rozmowie Katon przepuszcza wędrowców. Przed wejściem do czyśćca Wergiliusz obmywa Dantego z brudów piekielnych.
Pieśń 2.
Wyspa z górą czyśćcową znajduje się na krańcach Jerozolimy. Do wyspy dobija łódź z duszami mającymi przebywać w czyśćcu, łodzią sterują przepiękne anioły. Dante wzbudza popłoch wśród duchów jako człowiek żywy. Wergiliusz nie zna dalszej drogi na górę czyśćcową.
Pieśń 3.
Dante i Wergiliusz przyłączają się do grona wędrujących dusz. Tam spotykają króla Manfreda – wyklętego przez Kościół, który jednak dzięki łasce bożej może odbyć pokutę w czyśćcu.
Pieśń 4.
Wędrowcom udaje się dostać na wzniesienie, Wergiliusz objaśnia Dantemu położenie czyśćca w stosunku do Słońca. Tutaj, u wzniesienia góry czyśćcowej, przebywają dusze zwlekające z pokutą za życia, duchy liczą na modlitwę żyjących. Dante spotyka florentczyka Belacqua.
Pieśń 5.
Podczas wędrówki w górę, spotykają dusze ludzi zmarłych nagłą śmiercią. Dante spotyka kilku znanych sobie ludzi.
Pieśń 6.
Podczas dalszej wędrówki Wergiliusz i Dante spotykają poetę i trubadura Sordella. Na jego widok, i wobec serdecznego przywitania, Dante wygłasza mowę na temat niezgody i zła jakie panują w Italii i Florencji.
Pieśń 7.
Wszyscy trzej poeci patrzą na dolinę, w której pokutują dusze władców, książąt i królów.
Pieśń 8.
Poeci schodzą w dolinę. Spotykają tutaj Ugolina dei Visconti z Pizy. Tutaj również obserwują scenę odpędzania węża, usiłującego się wśliznąć do doliny przez anioły. Spotkany później markiz Corrado Malaspina przepowiada Dantemu wygnanie z Florencji.
Pieśń 9.
Zmęczony podróżą Dante zasypia i święta Łucja przenosi go podczas snu do bramy czyśćcowej, przy której straż trzyma anioł. Po błaganiach Dantego wpuszcza on poetów do czyśćca. By móc wprowadzić poetę do środka, anioł maluje mu na twarzy siedem symboli oraz daje dwa klucze.
Pieśń 10.
Pierwszy taras czyśćca pełen jest rzeźb przedstawiających pokorę. Jest on przeznaczony jest dla ludzi pysznych, dumnych, aroganckich. Ich dusze suną przygięte do ziemi wielkimi ciężarami.
Pieśń 11.
Poeci kierują się w stronę drugiego tarasu czyśćca. Po drodze rozmawiają z księciem Omberto Aldobrandeschim, który cierpi z powodu swej olbrzymiej pychy, jaką okazywał wszystkim za życia. Później spotykają słynnego miniaturzystę Oderisimiego da Gubbio, który również ugina się pod ciężarem głazu w ramach pokuty.
Pieśń 12.
Przy końcu podróży poeci dostrzegają tablice z wyrytymi przykładami ukaranej pychy. Przy schodach do drugiego tarasu anioł ściera Dantemu symbol P czyli pychy, poeci wkraczają do drugiego tarasu czyśćca.
Pieśń 13.
Na drugim tarasie przebywają dusze ludzi zazdrosnych i zawistnych. Odbywają one pokutę w płaszczach z włosienicy, mają też oczy powiązane drutem. Wszędzie słychać głosy wielbiące miłosierne czyny. Poeci spotykają tutaj Sapię del Saracini, która zawsze źle życzyła bliźnim, miała trafić do piekła, ale dzięki wstawiennictwu i modlitwom jej kara została zmniejszona.
Pieśń 14.
Wciąż wędrując po drugim tarasie poeci wdają się w dyskusję z Guidonem del Duca i Rinierim da Calboli o stanie politycznym w Romanii i Toskanii. Po skończonej dyskusji otaczają ich tajemnicze głosy, wymieniające przykłady ukaranej zawiści i zazdrości.
Pieśń 15.
Zmierzając do schodów tarasu trzeciego, wędrowcy dyskutują na temat podziału dóbr ziemskich i duchowych. W międzyczasie Dante obserwuje przykłady bezinteresownej łagodności i dobroci.
Podczas spaceru otacza ich obłok, który odbiera im przytomność.
Pieśń 16.
W otoczeniu ciemnego obłoku wędrowcy dochodzą do trzeciego tarasu, który przeznaczony jest dla ludzi gniewnych. W ciemnej mgle spotykają Marca Lombardo, który rozprawia z nimi o wolnej woli i zepsuciu, jakie panuje na świecie. Marco przytacza również przykłady ludzi z Lombardii, którzy są cnotliwi.
Pieśń 17.
Zanim wędrowcy opuszczą trzeci taras, Dante ogląda przykłady ukaranego gniewu. Anioł przeprowadza poetów na czwarty taras, w czasie wędrówki po schodach Wergiliusz rozprawia z poetą na temat istoty miłości, tak Bożej, jak i ludzkiej.
Pieśń 18.
Wergiliusz wciąż wyjaśnia Dantemu istotę miłości oraz wolnej woli. Na czwartym tarasie pokutują dusze leniwe, wśród nich jest opat klasztoru św. Zenona, był on opatem za czasów cesarza Barbarossy. Wędrówka wyczerpuje Dantego, który zmęczony zasypia.
Pieśń 19.
Podczas snu Dante ma widzenie – ukazuje mu się Syrena jako symbol skąpstwa, zmysłowości i obżarstwa. Po przebudzeniu Dantego wędrowcy udają się na piąty taras, gdzie pokutują skąpcy. Tam spotykają papieża Hadriana V.
Pieśń 20.
Podczas wędrówki przez piąty taras poeci wciąż słyszą przykłady ubóstwa i pobłażliwości. Spotykają Hugona Kapeta, protoplastę dynastii królów francuskich – Kapetyngów. Kapet wymienia przykłady ukaranego skąpstwa. Podczas wędrówki poeci odczuwają drżenie góry czyśćcowej, Dante jest przerażony, jednak Wergiliusz go szybko uspokaja.
Pieśń 21.
Wędrując, napotykają duszę poety rzymskiego, Stacjusza. Ten objaśnia im przyczynę drżenia góry – otóż drży ona za każdym razem, gdy dusza pokutująca zupełnie zmyje swoje grzechy i skieruje się w stronę Raju. Tak jest w przypadku Stacjusza, który właśnie uzyskał zbawienie.
Pieśń 22.
Stacjusz towarzyszy poetom w wędrówce do szóstego tarasu. Opowiada im o swoim grzechu i nawróceniu. Wergiliusz rewanżuje się opowieścią o duszach poetów przebywających w przedpieklu.
Pieśń 23.
Szósty taras to taras żarłoków, którzy pokutują za nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu. Spotykają tutaj Foresego Donati – przyjaciela Dantego z lat młodości. Donati opowiada im o swojej żonie, której modlitwy znacznie skrócą mu pobyt w czyśćcu. Pomstuje również na mieszkanki Florencji, za ich zbyt wyzywający tryb życia.
Pieśń 24.
W trakcie dalszej rozmowy Donati pokazuje im różne osoby pokutujące na szóstym tarasie. Wśród nich jest Buonagiunta Orbicciani. Kiedy Donati opuszcza wędrowców, podchodzą oni do drzewa, które opisuje przykłady ukaranego obżarstwa.
Pieśń 25.
Stacjusz towarzyszy Dantemu i Wergiliuszowi w dalszej wędrówce. Opowiada im o poczęciu i kształtowaniu się ciała i duszy ludzkiej. Siódmy taras przeznaczony jest dla ludzi zmysłowych i pożądliwych. Stąpają oni po wiecznym ogniu i chwalą osoby wstrzemięźliwe i cnotliwe.
Pieśń 26.
Dalsza wędrówka po siódmym tarasie pozwala Dantemu obejrzeć spotkanie dwóch grup dusz, które wzajemnie sobie wypominają grzech rozpusty. Poeta spotyka tutaj Gwida Guinizelliego, którego nazywa ojcem swoich pieśni.
Pieśń 27.
Podczas wędrówki przez płomienie siódmego tarasu Dante znużony zasypia. We śnie ukazuje mu się przepiękna dziewczyna Lia, która zbiera kwiaty na łące. Lia to córka biblijnego Labana będąca uosobieniem życia czynnego. Po przebudzeniu poeci podejmują dalsza wędrówkę. Ich celem jest raj ziemski. Po drodze Wergiliusz mówi Dantemu, że niedługo będą musieli się pożegnać, gdyż on jako potępiony nie ma wstępu do raju.
Pieśń 28.
Dante i Wergiliusz wstępują do przedsionka raju ziemskiego, napotykają jednak przeszkodę – rzekę Letę, która jest rzeką zapomnienia grzechów popełnionych. Po drugiej stronie Dante spotyka dziewczynę zbierającą kwiaty. Wdaje się z nią rozmowę na temat praw rządzących rajem.
Pieśń 29.
Dante razem z kobietą obserwują cudowną procesję, w której kroczą: 24 Starców z liliami, tryumfalny Wóz, ciągniony przez Gryfa w otoczeniu Czterech zwierząt, siedem kobiet i siedmiu mężczyzn, przybranych czerwonymi kwiatami.
Pieśń 30.
Procesja zatrzymuje się przed poetami. Na wozie Dante dostrzega Beatrycze. W tym momencie znika Wergiliusz, co wywołuje smutek Dantego. Beatrycze pociesza go, a chwilę później surowo wypomina grzechy, popełnione przez poetę od chwili jej śmierci.
Pieśń 31.
W dalszej części tyrady Beatrycze nakłania Dantego do wyznania wszystkich win, natomiast kobieta spotkana wcześniej zanurza poetę w Lecie. Po tej ceremonii Dante podchodzi do Wozu, gdzie Beatrycze odsłania swoją twarz (do tej pory zakrytą welonem), ukazując pełny blask swojej urody.
Pieśń 32.
Dante syci swe oczy urodą Beatrycze. Wóz oddala się, dojeżdżając do Drzewa – drzewa wiadomości dobrego i złego. Następuje przemiana wozu, Beatrycze siada między gałęziami, symbolizując poznanie zła i dobra, ale tylko poprzez pokorę i posłuszeństwo wobec Boga.
Pieśń 33.
Beatrycze opowiada Dantemu o Drzewie, przepowiada mu nadejście Bożego Mściciela, wyjawia również imię kobiety, którą spotkał wcześniej. Jest to Matylda, która zanurza Dantego w Eunoe – rzece pamięci dobrych uczynków. Po tym akcie poecie wydaje się, że jest zdolny wylecieć na gwiazdy.
Część III. Raj
Pieśń 1.
Dante wznosi się razem z Beatrycze z góry czyśćcowej do raju. Kobieta opisuje Dantemu porządek wszechświata. Poeta wypytuje o szczegóły funkcjonowania raju, jest zdziwiony tym, że unosi się w powietrzu, i że w raju panuje wiosna. Beatrycze wyjaśnia mu, że to wszystko to Boski porządek i harmonia. W drodze do raju mijają sferę ognia.
Pieśń 2.
Dante i Beatrycze znajdują się w sferze ósmej – sferze ognia i planet. Dante dotyka księżyca. Beatrycze zapowiada również, że raj nie będzie zrozumiały dla niego, chyba że ma jakieś wykształcenie teologiczne. Jest to także pierwsze niebo – niebo Księżyca.
Pieśń 3.
Na księżycu przebywają ci, którzy nie wypełnili ślubów. Dante spotyka tutaj Picardę Donati, siostrę Foresego – została ona porwana przez drugiego brata Corsę i zmuszona do poślubienia przyjaciela Corsy.
Pieśń 4.
Beatrycze wyjaśnia Dantemu przyczynę przebywania dusz na księżycu. Wyjaśnia mu błędy w filozofii platońskiej. Twierdzi również, że człowiek posiada dwa rodzaje wolnej woli – wolę absolutną i wolę względną.
Pieśń 5.
Beatrycze rozprawia z Dantem na temat konieczności dotrzymywania ślubów, umów i obietnic. Następnie wznoszą się na następny poziom – niebo Merkurego. Tutaj przebywają ludzie czyniący dobro na ziemi. Dante spotyka ducha cesarza Justyniana.
Pieśń 6.
W rozmowie z Justynianem Dante poznaje jego dzieje, a także zarys historii cesarstwa rzymskiego.
Justynian opisuje różne duchy, przebywające na Merkurym. Przedstawia również postać Romieu de Villaneuve postać legendarną z okresu wczesnego średniowiecza.
Pieśń 7.
Beatrycze rozprawia z Dantem o Adamie, grzechu pierworodnym, śmierci Chrystusa oraz odkupieniu win i zbawieniu duszy człowieka.
Pieśń 8.
Poeta i jego przewodniczka wznoszą się do trzeciego nieba, znajdują się na planecie Wenus. Tutaj przebywają duszę ludzi miłujących i szerzących miłosierdzie. Spotykają Karola Martela, nominalnego króla Węgier, którego Dante spotkał najprawdopodobniej we Florencji. Martel opowiada o sobie i swoim bracie Robercie. Rozprawia również na temat przyczyny tak wielu różnych ludzkich zamiłowań i charakterów.
Pieśń 9.
Beatrycze i Dante spotykają Cunizza da Romano, która opowiada o sobie i Marchii Trewirskiej. Robi ona aluzję do swoich przeżyć miłosnych. Taką samą aluzję robi spotkany później Folquet z Marsylii. Wygłasza on gorącą tyradę przeciw skąpstwu duchowieństwa.
Pieśń 10.
W następnym niebie, na słońcu przebywają dusze uczonych. Beatrycze i Dante spotykają św. Tomasza z Akwinu, który wymienia swoich towarzyszy, tworzących wraz z nim pierwszy krąg uczonych.
Pieśń 11.
Św. Tomasz z Akwinu opowiada o dwóch wielkich świętych: św. Dominiku i św. Franciszku z Asyżu. Szczegółowo opisuje życie biedaczyny z Asyżu, ubolewa natomiast nad upadkiem zakonu dominikanów.
Pieśń 12.
Przechodząc do drugiego kręgu uczonych, Dante i Beatrycze napotykają św. Bonawenturę, który sławi i opisuje życie św. Dominika, opłakuje natomiast upadek zakonu franciszkanów.
Pieśń 13.
Duchy uczonych z obu kręgów rozpoczynają mistyczny taniec. Święty Tomasz z Akwinu przemawia na temat mądrości Adama i Chrystusa oraz Salomona.
Pieśń 14.
Obserwując taniec duchów, Dante stwierdza, że ludzie nie lękaliby się śmierci, gdyby znali ten widok. Beatrycze wyjaśnia Dantemu wątpliwość, w jaki sposób wzrok zbawionego wytrzymuje blask duszy. Beatrycze z Dantem unoszą się do piątego nieba Marsa, gdzie dusze wojowników zmarłych za wiarę tworzą płomienny krzyż.
Pieśń 15.
Wśród bojowników za wiarę Dante spotyka swojego przodka, Cacciaguidę. Opisuje on poecie Florencję jaką znał, opowiada o przodkach i swojej żonie. Wspomina też swoją śmierć podczas drugiej krucjaty.
Pieśń 16.
Cacciaguida kontynuuje swoją opowieść o Florencji, o późniejszym upadku miasta. Przodek Dantego wymienia również stare rody Florenckie.
Pieśń 17.
Cacciaguida przepowiada Dantemu wygnanie z Florencji, wieszczy mu żywot tułaczy, pocieszając jednocześnie słowami o zdobyciu sławy nieśmiertelnej.
Pieśń 18.
Cacciaguida wymienia dusze wojowników, którzy dzięki swej postawie zyskali miejsce w niebie. Następnie Dante i Beatrycze unoszą się do nieba szóstego, znajdującego się na planecie Jowisz, gdzie przebywają dusze ludzi sprawiedliwych.
Pieśń 19.
Dusze ludzi sprawiedliwych tworzą postać olbrzymiego orła. Ptak ten poucza Dantego o niezbadanych wyrokach opatrzności bożej, o potwierdzaniu wiary dobrymi uczynkami oraz wygłasza tyradę przeciwko złym władcom.
Pieśń 20.
Oko orła tworzy sześciu sprawiedliwych królów i władców: Trajan, Dawid, Ezechiasz, Konstantyn Wielki, król Sycylii Wilhelm II oraz Ryfeusz. Trajan i Ryfeusz to poganie. Dante, zdziwiony obecnością pogan w raju, uzyskuje odpowiedź od orła, że łaska boża nie zna granic i tych dwóch mogło uzyskać zbawienie.
Pieśń 21.
Beatrycze i Dante unoszą się ku następnemu niebu, na planetę Saturna. W miarę wznoszenia się, Beatrycze staje się coraz piękniejsza. Dante obawia się na nią patrzeć, by nie zostać porażonym jej pięknością. W siódmym niebie przebywają dusze, które kontemplacją zbliżają się do Boga. Tworzą one drabinę pnącą się wzwyż, a mającą swoją podstawę w jądrze Saturna. Dante spotyka ducha Piera Damiano, który opowiada mu o swoim życiu i wygłasza tyradę na temat kosztownych strojów duchowieństwa.
Pieśń 22.
Beatrycze i Dante spotykają św. Benedykta, który opowiada o sobie i innych świętych. Opłakuje on również zepsucie Zakonu Benedyktynów. Po rozmowie ze św. Benedyktem Beatrycze i Dante wznoszą się do ósmego nieba, które jest niebem gwiazd stałych. Poeta widzi stąd pod sobą wszystkie planety.
Pieśń 23.
W niebie gwiazd stałych Dante widzi i kontempluje triumf Chrystusa, którego blask wydaje się poecie słońcem. Kiedy Chrystus udaje się do Empireum, Dante dostrzega różę symbolizującą Matkę Boską, a dusze w niebie ósmym pławią się w blasku bijącym od Chrystusa.
Pieśń 24.
Następuje spotkanie Dantego ze św. Piotrem, którego poeta widzi pod postacią promienia światła. Św. Piotr zadaje Dantemu pytania na temat istoty, źródeł i przedmiotu wiary poety w Boga. Św. Piotr, zadowolony z otrzymanych odpowiedzi, udziela poecie błogosławieństwa.
Pieśń 25.
Następnie z grona dusz wychodzi św. Jakub apostoł, który został powołany by przepytać Dantego na temat istoty, źródeł i przedmiotu nadziei, której był symbolem. Później, pod postacią promienia o bardzo intensywnym blasku, pojawia się św. Jan Ewangelista. Opowiada on Dantemu o swojej śmierci i jednocześnie dementuje legendę, jakoby jego ciało miało być wzięte razem z duszą do nieba. Od silnego blasku bijącego od św. Jana Dante ślepnie.
Pieśń 26.
Dante, przerażony swoją ślepotą, zostaje uspokojony przez św. Jana zapewnieniem, że Beatrycze wkrótce mu wzrok przywróci. Św. Jan egzaminuje Dantego na temat przedmiotu miłości i przyczyn jego miłości do Boga. Następnie poecie ukazuje się Adam i wyjaśnia mu istotę grzechu pierworodnego. Opowiada również o początkach rodzaju ludzkiego.
Pieśń 27.
Dusze odśpiewują hymn na cześć Trójcy Świętej. Następnie św. Piotr opowiada o papieżach-męczennikach, następnie wygłasza tyradę, potępiającą złych papieży. Po tyradzie wszyscy zbawieni wznoszą się do Empireum. Beatrycze i Dante wznoszą się do dziewiątego nieba, tzw. Primum Mobile. W niebie tym Beatrycze rozprawia na temat natury nieba, zepsucia ludzkości, przepowiada również szybkie odnowienie moralne świata.
Pieśń 28.
Dante spostrzega w oczach Beatrycze odbicie ognika – jest to symbol Boga. Ognik znajduje się w otoczeniu dziewięciu kręgów. Kręgi te to chóry anielskie. Beatrycze wyjaśnia poecie zależność systemu planetarnego od chórów anielskich. Osobnikiem, który przekazał ludzkości wiedzę o hierarchii niebieskiej był Dionizy Areopagita.
Pieśń 29.
Beatrycze wyjaśnia Dantemu przyczynę, czas i miejsce stworzenia aniołów. Wygłasza również tyradę przeciwko złym kaznodziejom i handlowaniu odpustami.
Pieśń 30.
Dante wstępuje do Empireum. Jest to miejsce, w którym piękność Beatrycze osiąga doskonałość, której Dante nie jest w stanie oddać słowami. Światło Empireum jawi się Dantemu jako rzeka, która przybiera później kształt mistycznej Róży. Beatrycze i Dante wznoszą się do środka Róży, gdzie czeka tron przygotowany dla Henryka VII.
Pieśń 31.
Dante, zapatrzony w mistyczną Różę, nie zwraca uwagi na powrót Beatrycze na miejsce w trzecim kole mistycznej Róży. Jej miejsce zajmuje św. Bernard, który kieruje wzrok Dantego na najwyższą część nieba, gdzie przebywa Matka Boska.
Pieśń 32.
Św. Bernard ukazuje Dantemu rozmieszczenie dusz, które tworzą mistyczną Różę. Pokazuje również Anioła Gabriela i rozprawia na temat przeznaczenia.
Pieśń 33.
Św. Bernard, dzięki Matce Boskiej, która wyprosiła u Boga Łaskę dla Dantego, sprawia, by mógł obejrzeć Boga. Poeta w zachwycie kontempluje Trójcę Św. oraz naturę ludzką i boską Chrystusa.
