Kat i ofiara – tak określić może relację między strażnikami obozowymi i więźniami czy między okupantami i ludnością polską i żydowską. Niemcy i strażnicy są ludźmi innej kategorii, mogą robić wszystko, są panami życia i śmierci więźniów. Szczególnie widoczne jest to w obozie Auschwitz, choć na ulicach okupowanej Warszawy jest podobnie. Więźniowie pokornie spełniają wszystkie rozkazy, nawet najbardziej drastyczne (Andrzej zabijający dwójkę Żydów). Borowski zastanawia się, jak możliwe było tak totalne zniewolenie i brak instynktów obronnych - nie znajduje na to pytanie odpowiedzi.
