Daremne żale - Analiza i interpretacja wiersza

„Daremne żale” są wierszem stroficznym o dokładnych, naprzemiennych rymach. Pierwsze dwie strofy mają poniekąd charakter opisowy, zwracają bowiem uwagę na fakt, iż nie da się żyć jedynie przeszłością; dwie kolejne stanowią już bezpośrednie wezwanie do starszego pokolenia o włączenie się do wspólnego marszu w lepszą przyszłość.
Podmiot liryczny zestawia tutaj dwa odmienne światy – współczesną rzeczywistość wymagającą świeżego spojrzenia i podjęcia nowatorskich działań, a także świat tradycji, historii, zanurzenia w dawnych obyczajach i przesądach. Utwór jest więc dyskursem pomiędzy młodym pokoleniem, a starszą generacją, na próżno broniącą bastionów przebrzmiałej chwały. Wiersz realizował założenia sporu pozytywistów z romantykami, już od pierwszych słów rozprawiając się z romantycznymi złudzeniami, które okazały się mało konstruktywne i pożyteczne dla ojczyzny. Asnyk nie kryje tutaj sentymentu i szacunku wobec starszego pokolenia, zaznaczając jednak wyraźnie, że nadeszła już pora na odwołanie się do pewnych nowych jakości, do innego stylu w patrzeniu na życie. Jednocześnie ewidentnie podmiot liryczny upatruje wielką szansę dla rozwoju swojej generacji we współpracy ze starszym pokoleniem, zapraszając je bardzo energicznie do wspólnego spojrzenia w przyszłość.