Renesans

Najpopularniejsze gatunki to:

- sielanka – pogodny utwór opiewający uroki życia wiejskiego, często o tematyce miłosnej;
- fraszka (wł. frasca = bagatela, drobnostka) – drobny utwór satyryczny lub liryczny, wierszowany, oparty na anegdocie lub dowcipnym koncepcie. Nazwa wprowadzona przez Kochanowskiego. W literaturze staropolskiej zwana też figlikiem;
- pieśń –> antyk;
- tren -> antyk;
- elegia –> antyk;
- emblemat - utwór liryczny dydaktyczno-moralizatorski, łączy w sobie alegoryczny obraz albo rysunek ze słowem. Złożony najczęściej z trzech części: inskrypcji (sentencji), obrazu i subskrypcji (krótki wiersz);
- tragedia –> antyk;
- sonet – forma stroficzna stanowiąca samodzielny utwór złożona z 2 strof 4-wersowych, zwykle opisowo – narracyjnych, dopełnionych 2 tercynami o charakterze liryczno-refleksyjnym.

Główne prądy umysłowe związane z epoką

Humanizm (łac. humanitas "człowieczeństwo", "ludzkość") - prąd umysłowy w renesansie. Początek miał we Włoszech w XIV w., a potem rozprzestrzenił się na inne kraje Europy. Jego główną cechą jest skupienie uwagi na człowieku, jego osobie, życiu, dokonaniach. Rozwijają się studia nad antykiem, bo to też był okres, który stawiał człowieka w centrum zainteresowań kultury. Humaniści swoim naczelnym hasłem uczynili słowa Terencjusza: "człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce" (Homo sum et nihil humani a me alienum esse puto). Interesowano się klasyczną starożytnością, literaturą grecką i rzymską, gramatyką, retoryką, historią, poezją. Humanizm jako filozofia renesansu stal w opozycji do średniowiecznej scholastyki. Humanizm uważa człowieka za najwyższą wartość i głosi jego autonomię, wierzy w potęgę ludzkiego rozumu. Poznanie człowieka i praw, jakie rządzą przyrodą to główne zadanie renesansowej filozofii, sztuki i nauki. 

Reformacja to drugi z głównych prądów w renesansie. Był to ruch religijno-społeczny w XVI i XVII wieku. Reformacja dążyła do teologicznej i moralnej odnowy w Kościele przez powrót do Biblii i doktryny wczesnego Kościoła. Reformację zapoczątkowali Marcin Luter, Urlich Zwingli i Jan Kalwin. W Polsce odrębny odłam reformacji założyli bracia polscy czyli arianie. 

Wybitni twórcy renesansu

Leonardo da Vinci – najwszechstronniejszy talent świata: poeta, konstruktor i mechanik, botanik, geolog, chemik, fizyk, matematyk, filozof, muzyk, architekt, rzeźbiarz, malarz. Dzieła: fresk - Ostatnia Wieczerza, obrazy – Zwiastowanie, Chrzest Chrystusa, portrety – Dama z łasiczką, Mona Lisa.

Erazm z Rotterdamu – autor „Pochwały głupoty”, zwolennik irenizmu (pokoju w chrześcijaństwie), duchowy ojciec reformacji
Michał Anioł - architekt, malarz i rzeźbiarz. Stworzył kopułę bazyliki św. Piotra w Rzymie i freski w Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie, wyrzeźbił Pietę i Dawida.

Rafael Santi – architekt i malarz.  Namalował Zaślubiny Marii z Józefem, portret Angola Doni oraz obraz Papież Leon X z kardynałami.

Styl renesansu

W przeciwieństwie do średniowiecza w renesansie sztuka miała służyć przede wszystkim człowiekowi. Budowano ratusze, pałace, zamki. Malarstwo i rzeźba chwaliły piękno ludzkiego ciała, świata i przyrody. Pokazywano barwy i uroki życia doczesnego. Cechami stuki renesansu była prostota, łagodna linia i forma, elegancja, spokój, harmonia i umiar. Architekci tworzyli arkadowe dziedzińce, loggie, sklepienia kasetowe, stiuki. W wystrojach wnętrz stosowano jasne kolory. Malarstwo portretowe przeżywało bujny rozwój, usiłowano przedstawić charakterystyczne, indywidualne cechy modelu. 

Zabytki renesansu

Architektura: bazylika św. Piotra w Rzymie, pałac Minelli w Wenecji, Wawel, Sukiennice krakowskie, ratusz w Poznaniu.

Rzeźba: "Dawid" Michała Anioła, nagrobki na Wawelu.

Malarstwo: obrazy Botticelliego, Tycjana, Belliniego, Leonarda da Vinci, portret Stefana Batorego autorstwa Marcina Kobera

Wzorce osobowe odrodzenia

- humanista,
- ziemianin,
- dworzanin,
- patriota.