Supłatowicz Stanisław

Stanisław Supłatowicz – biografia

Sat-Okh – Długie Pióro, Stanisław Supłatowicz – ps. Kozak – polski pisarz i artysta pochodzenia indiańskiego. Był żołnierzem Armii Krajowej w stopniu kaprala. Urodził się prawdopodobnie 15 kwietnia 1920 r. w Kanadzie, zmarł 3 lipca 2003 r. w Gdańsku.

Według swoich relacji autor urodził się w Kanadzie, w osadzie Indian w dorzeczu rzeki Mackenzie. Jego matka, Stanisława Supłatowicz, była uciekinierką z Syberii, natomiast ojciec to wódz plemienia Szaunisów (Szawanezów) – Leoo-Karko-Ono-Ma (Wysoki Orzeł). Sat-Okh wychowywał się wśród Indian na Alasce.

W 1937 r. lub 1938 r. przybył z matką do Polski. Matka musiała wyrobić mu nową metrykę, by ukryć jego indiańskie pochodzenie. W nowym dokumencie zmieniono więc miejsce i kraj urodzenia, dane ojca i odjęto mu kilka lat. Według nowej metryki urodził się w 1925 r., a nie w 1920 r. Zamieszkał w Radomiu, gdzie zastała go wojna.

Po wybuchu wojny rozpoczął naukę na tajnych kompletach, a także zaangażował się w działalność w organizacjach Służba Zwycięstwu Polski i Związek Walki Zbrojnej.

W 1940 r. został aresztowany przez gestapo, a następnie, po zakończeniu śledztwa, jako nieczysty rasowo został skierowany do obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Dzięki sprawności fizycznej i zręczności udało mu się jednak uratować i wyskoczyć z wagonu bydlęcego transportującego go do obozu w Oświęcimiu. Jego ucieczka miała miejsce 12 kwietnia 1942 r. w miejscowości Tunel.

W trakcie ucieczki Sat-Okh został ranny i ukrywał się do 1943 r. po lasach i wsiach (tereny pod Końskimi).

W 1944 r. został żołnierzem AK (ps. Kozak) i walczył w III batalionie 72 pułku piechoty AK w rejonie Częstochowy, a także w lasach rejonu Gór Świętokrzyskich. Walczył też w okręgu AK „Jodła”.

Był wielokrotnie ranny, a za męstwo w walce odznaczono go Krzyżem Walecznych i wieloma innymi odznaczeniami.

Po zakończeniu wojny Supłatowicz za przynależność do Armii Krajowej został aresztowany i uwięziony. Aby uniknąć dalszych represji ze strony „władzy ludowej”, przez jakiś czas służył w Marynarce Wojennej i pływał m.in. na MS Batory.

Potem osiadł na stałe w Gdańsku Wrzeszczu, gdzie założył rodzinę.

W 1958 r. zaczął pisać książki, w których czynił uwagi odnoszące się do jego indiańskiej przeszłości. Przetłumaczono je na wiele języków (w tym m.in. niemiecki, francuski, rosyjski, czeski, słowacki, mongolski).

Uznawany jest do dzisiaj za jednego z pionierów ruchu indianistów w Polsce, a także współtwórcę Polskiego Ruchu Przyjaciół Indian (PRPI).

Do końca swoich dni mieszkał w Gdańsku Wrzeszczu, opiekując się swoją suczką „Perełką”.

Sat-Okh zmarł 3 lipca 2003 r. w Szpitalu Marynarki Wojennej w Gdańsku i został pochowany 8 lipca na Cmentarzu „Srebrzysko”.

2 sierpnia 2006 r. miało miejsce uroczyste nadanie nazwy Alei im. Stanisława Supłatowicza „Sat-Okha” w Uniejowie. Od 2008 r. w sąsiedztwie Term Uniejowskich odbywają się latem plenerowe spotkania indianistów pn. „Święto Alei im. Sat-Okha”.

W 2009 r.  na kanale TVP Polonia wyemitowany został film dokumentalny o życiu i historii Sat-Okha pt. „Wojownik z urodzenia”. Do tej pory istnieje jednak wiele nieścisłości dotyczących pochodzenia i biografii Sat-Okha. Wielu dziennikarzy często ubarwia jego historię, starając się dopasować ją do wymogów politycznych lub własnych celów.

W Wymysłowie obok Tucholi znajduje się Prywatne Muzeum Indian Ameryki Północnej im. Sat-Okha.

Charakterystyka twórczości

Sat-Okh debiutował autobiograficzną powieścią „Ziemia słonych skał” (1958 r.), która była poświęcona czasom młodości spędzonym w „szkole wilków”.

Największą sławę przyniosła mu wielokrotnie wznawiana i tłumaczona na liczne języki książka „Biały mustang” (1959 r.), która stanowiła zbiór baśni i legend indiańskich. Jego późniejsze prace także dotyczyły obyczajów i życia Indian Ameryki Północnej: „Powstanie człowieka” (1981 r.), „Fort nad Athabaską” – wspólnie z Yackta-Oya - Sławomir Bral (1985 r.), „Głos prerii” (1990 r.), „Tajemnica Rzeki Bobrów” (1996 r.).

W ZSRR ukazały się takie jego powieści: „Ziemia słonych skał”, „Opowieści Starego Sagamore”, „Drogi się schodzą”, „Tajemnicze ślady” i „Głosy Ameryki”.

W 1987 r. utwór „Biały mustang” przełożono na alfabet Braille’a.

Sat-Okh w latach 70. był też gościem licznych programów telewizyjnych dla młodzieży („Teleranek”, „Ekran z bratkiem”), a także uczestniczył w wielu spotkaniach autorskich. Organizował ponadto spotkania z dziećmi i młodzieżą w domach kultury, podczas których opowiadał o swoim indiańskim pochodzeniu.

Swoją twórczością spopularyzował w Polsce wiedzę na temat obyczajów i kultury indiańskiej. Zaraził też indiańskim bakcylem wiele młodych pokoleń w krajach Europy Wschodniej.

Z zamiłowaniem trudnił się też wyrobem indiańskiego rękodzieła, dużo malował i pisał książki wspólnie z Yackta-Oya.

Wybrane dzieła 

„Ziemia słonych skał” (1958)
„Biały mustang” (1959)
„Dorogi schodjatsja” (1973)
„Powstanie człowieka” (1981)
„Fort nad Athabaską” (wspólnie z Yackta-Oya) (1985)
„Biały Mustang. Baśnie i legendy indiańskie” (1987)
„Głos prerii” (1990)
„Tajemnica Rzeki Bobrów” (1996)
„Serce Chippewaya” (1999)
„Walczący Lenapa” (2001)