Andersen Hans Christian

Urodził się 2 kwietnia 1805 r. w Odense (miasto leżące na wyspie Fionii). Pochodził z biednej rodziny. Jego ojciec był szewcem, matka zaś pracowała jako sprzątaczka, a wcześniej służąca. Pokrewieństwo Andersenów z królewską rodziną było wzmiankowane, choć nigdy go nie udowodniono. Faktem jest jednak to, że wczesną edukację Andersena opłacał sam król Fryderyk VI. Zdaniem biografów może to rodzić podejrzenia, że Andersen był owocem związku jego matki z kimś o królewskim pochodzeniu.

Już od młodzieńczych lat życie bardzo doświadczyło Andersena. Kiedy miał 11 lat, zmarł mu ojciec, a matka przestała się nim zajmować z powodu nałogu alkoholowego. Wychowaniem młodego Christiana zajęła się więc babcia, z którą wspólnie pielęgnowali ogród miejscowego przytułku dla chorych. To właśnie babcia wprowadziła go w świat baśni i fantazji – w przytułku mógł do woli wysłuchiwać cudownych baśni i opowiadań, a także miejscowych legend. Wszystko to znalazło później swój wyraz w jego twórczości.

Nie mogąc należeć do szewskiego cechu, młody Andersen zarabiał na życie, pracując jako krawiec. Jego przyrodnia, o 6 lat starsza od Andersena, siostra Karen Marie nie wychowywała się wspólnie z nim. Po latach Andersen postanowił ją jednak odnaleźć. Okazało się, że przebywała w Kopenhadze.

Jako dziecko Hans przepadał za wyprawami do lasu i odbywającymi się tam sobótkami czy procesjami cechów rzemieślniczych. Ponadto uwielbiał zabawę lalkami, ojciec zrobił nawet specjalnie dla niego teatr lalkowy. W wieku 5 lat Hans Christian został posłany do szkoły. Jednak z powodu złego traktowania przez nauczyciela szybko przeniesiono go do szkoły żydowskiej. Pasja do teatru pozostała w Hansie do końca życia – podejmował nawet próby pisania różnych sztuk, które potem prezentował. Ojciec zaszczepił w nim silne poczucie bycia indywidualistą, który może wypowiadać i robić to, co chce, a nie to do czego jest zmuszany. Andersen wyrósł na osobę wrażliwą i dość trudną w kontaktach.

W 1819 r. przyjechał do Kopenhagi i został zatrudniony jako aktor w Teatrze Królewskim. Zawdzięczał to głównie swojemu wyjątkowemu i niespotykanemu sopranowi, który niestety utracił po przebytej mutacji.

W kolejnych latach (1820-1821) uczył się w szkole baletowej – był jednak kiepskim tancerzem. Za radą znajomych postanowił spróbować swoich sił jako pisarz. Braki w edukacji uwidaczniały się zwłaszcza w sporej liczbie popełnianych błędów, stąd też jego utwory były początkowo odrzucane. Mimo to w jego niepodważalny talent wierzył głęboko Jonas Collin, który postanowił zainwestować w wykształcenie młodzieńca (wystarał się dla niego o 3-letnie stypendium z królewskiej fundacji).

Mecenas Collin wyraził też zgodę na naukę u Meislinga. Pobyt w tej szkole był dla Anderesena trudnym okresem w życiu, który udało mu się jednak przetrwać dzięki pomocy życzliwych mu osób, rodziny i przyjaciół, a zwłaszcza rodziny kapitana żeglugi P.E. Wulffa, która zaprosiła go m. in. na Święta Bożego Narodzenia w 1825 r. W tym okresie H. Christian zawarł wiele cennych znajomości – poznał Adama Oehlenschlaegera, fizyka H.C. Oersteda oraz pisarza J.L. Heiberga.

Rok 1829 przyniósł pierwszą sztukę teatralną Andersena – „Miłość na wieży Mikołaja”.

Duński baśniopisarz wiele podróżował, głównie po Europie. W tatach 1833-1834 udał się do Francji i Włoch. Ostatnia była podróż zagraniczna do Portugalii, w którą wyruszył wspólnie z synem swego opiekuna, Edwardem Collinem. Podróż ta miał miejsce w 1866 r., gdy Andersen miał już 61 lat. Wcześniej udało mu się też zwiedzić Holandię, Grecję, Turcję, Anglię, Szkocję, Hiszpanię, Szwecję, Norwegię. Jako cel postawił sobie też zwiedzenie krajów Europy Wschodniej, o których wtedy w Danii mało wiedziano. Uwagi z tych cennych podróży Andersen spisywał w swych dziennikach, a ponadto ukazywały się też drukiem opisy tych podróży.

Pierwsze zbiory baśni – niezbyt pomyślnie przyjęte - ukazały się w latach 1835-1837. Z większym entuzjazmem spotkały się natomiast utwory „OT” (1836) i „Tylko grajek” (1837).

H. Christian Andersen miał trudny charakter – był indywidualistą, samotnikiem, hipochondrykiem i egocentrykiem. Nie przeszkadzało mu to jednak w nawiązaniu bliskich stosunków z licznymi filozofami, m.in. Kierkegaardem, braćmi Grimm, Dickensem oraz innymi wybitnymi twórcami. Jeżeli chodzi o życie osobiste, Andersen nie miał na tym polu zbytnich dokonań – nie udało mu się założyć rodziny, choć niejednokrotnie był zakochany.

Całe życie borykał się z problemami finansowymi, za swoje książki nie otrzymywał bowiem zbyt dużego wynagrodzenia. Były to trudne czasy dla pisarzy, którzy nie mogli liczyć na wynagrodzenie z tytułu praw autorskich czy wydania książki. Pieniądze otrzymywał tylko wydawca.

W uznaniu zasług i dorobku literackiego w 1851 r. przyznano Andersenowi tytuł profesora. W 1874 r. natomiast tytuł radcy. Udało mu się w końcu zdobyć szacunek i uznanie wielu wybitnych twórców.

W 1872 r. Andersen niefortunnie spadł z łóżka, a w wyniku dotkliwych urazów, utracił do końca życia pełną sprawność fizyczną. 2 kwietnia 1875 r. w 70. rocznicę jego urodzin został odznaczony Krzyżem Komandorskim przez króla Christiana IX. Zmarł 4 sierpnia 1875 r. w posiadłości wiejskiej Rolighed koło Kopenhagi.

Jego książki przetłumaczono na blisko 125 języków, baśnie Andersena są w dalszym ciągu drukowane i wystawiane na deskach teatrów, a sam Andersen nadal pozostaje docenianym przez wszystkich „skarbem Danii”.

Charakterystyka twórczości

Początkowe dzieła Andersena nie cieszyły się zbytnią popularnością, gdyż zawierały wiele niedociągnięć i błędów. Potem jednak, na skutek postępów w edukacji, pisarz zyskiwał coraz szersze „grono czytelników”. Jego debiutem były „Młodzieńcze próby” wydane pod pseudonimem w 1822 r. W latach 30. ukazywały się pierwsze zbiory baśni. Jednak jako utwory kierowane głównie do dzieci nie zyskały szerokiego rozgłosu. Większe uznanie zdobyły z kolei trzy inne dzieła - powieści „Improwizator” (1835), „OT” (1836) i „Tylko grajek” (1837). Baśnie Andersena wydawane były aż do 1872 r.

Liczne podróże po Europie zaowocowały kolejnymi utworami, opisami i relacjami, wzbogaconymi filozoficznymi uwagami.

Dopiero w późnym okresie życia Andersena dostrzeżono wartość jego utworów z wątkami o filozoficznymi, moralnymi i psychologicznymi. Andersen doczekał więc uznania (nazywany był „narodowym skarbem Danii”).

Spośród dzieł Andersena warto wymienić też tomy wierszy, opowiadania, powieści, szkice i sztuki teatralne oraz osobiste dzienniki.

Chociaż pisanie baśni było dla Andersena początkowo tylko zajęciem marginalnym i nie wiązało się z uznaniem czytelników, którzy widzieli w nich pozbawione głębszego sensu zwykłe bajki dla dzieci, czas pokazał, że baśnie te niosły wiele wartościowych treści, wciąż aktualnych przesłań i pouczeń. To w końcu baśnie zapewniły Andersenowi największy rozgłos i to one spośród całej jego twórczości zostały najbardziej docenione.

Do najbardziej znanych baśni Andersena należą: „Królowa Śniegu”, „Brzydkie kaczątko”, „Calineczka”, „Nowe Szaty Cesarza”, „Dzikie łabędzie”.

Baśnie były wymyślane przez samego Andersena i nie mają sobie równych na całym świecie. Mówią o nieprzemijających wartościach i odzwierciedlają złożoność problemów obecnych w świecie  – w świecie zarówno dobrym, jak i złym. Kryją w sobie głębsze przesłanie i pomagają dokonywać wyboru pomiędzy dobrem a złem. Postacie roślin, zwierząt czy przedmiotów zawierają w sobie wiele odniesień do ludzkich charakterów – cech i przypadłości każdego człowieka. Dzięki baśniom Andersena możliwe jest poznawanie świata w jego pełni, a ze względu na wykreowane przez autora fantastyczne, bogate i przemawiające do wyobraźni obrazy utwory te spełniają również rolę edukacyjną - właśnie dzięki nim docierają do najbardziej wymagającego grona czytelników – dzieci.