Podmiotem lirycznym tekstu jest cierpiąca Matka Boska, która nie została tu wyeksponowana jako ktoś wyjątkowy, ale pokazana niczym zwyczajna kobieta bolejąca nad stratą syna. Matka zwraca się do czterech adresatów, na co wskazują cztery apostrofy. Kompozycję wiersza wyznacza również paralelizm strof.
W części pierwszej mamy do czynienia z adresatem zbiorowym, czyli ludem. Apostrofa ta pełni funkcję wprowadzającą w problematykę utworu. Matka Boska pragnie opowiedzieć o swoim cierpieniu i prosi lud o współczucie. W części drugiej adresatem tekstu jest Chrystus, którego Maryja traktuje przede wszystkim jako syna, a nie Boga. Matka prosi Go, by do niej przemówił, aby mogła mu pomóc. Trzecia apostrofa skierowana jest do anioła Gabriela. Mamy tu do czynienia z przypomnieniem sceny zwiastowania. Czwartym adresatem tekstu są natomiast wszystkie matki, które Maryja prosi o to, by modliły się za swoje dzieci. Zakończeniem „Lamentu” jest dobitny zwrot, który w pełni określa sytuację liryczną: „Nie mam ani będę mieć innego,/ Jedno Ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego”.
Okazuje się więc, że przestrzeń wiersza zostaje skomponowana na zasadzie kontrastu pomiędzy tym, co wertykalne (krzyż) i horyzontalne (ziemia). Zasada kontrastu określa również porządek czasowy – mamy tu do czynienia z opozycją pomiędzy szczęśliwą przeszłością, okrutną teraźniejszością a tym, co mogło się wydarzyć.
Warto zwrócić uwagę, że obrazy pojawiające się w tekście mają charakter konkretny i realny, co podkreśla tonację żałoby i smutku. Emocje wyraźnie przeważają tu nad intelektualną warstwą tekstu.
Stylistyczna warstwa wiersza obfituje w metafory (np. „Spróchniało we mnie ciało”), epitety, powtórzenia wyrazów i zdań. Mamy tu także do czynienia z dwuczłonowymi zestawieniami, np. stary, młody; miły i wybrany. Tekst jest więc świadomą konstrukcją artystyczną.
Pod względem gatunkowym „Lament świętokrzyski” należy do pieśni maryjnych. Ponadto ma on charakter sekwencji (śpiewanej części mszy świętej) oraz planktu (od łac. planktus – płacz), czyli skarg Matki Bożej pod krzyżem. Wiele wskazuje również na to, że „Lament świętokrzyski” był częścią większego widowiska pasyjnego wystawianego w kościele w okresie wielkopostnym.
Podmiotem lirycznym tekstu jest cierpiąca Matka Boska, która nie została tu wyeksponowana jako ktoś wyjątkowy, ale pokazana niczym zwyczajna kobieta bolejąca nad stratą syna. Matka zwraca się do czterech adresatów, na co wskazują cztery apostrofy. Kompozycję wiersza wyznacza również paralelizm strof.
W części pierwszej mamy do czynienia z adresatem zbiorowym, czyli ludem. Apostrofa ta pełni funkcję wprowadzającą w problematykę utworu. Matka Boska pragnie opowiedzieć o swoim cierpieniu i prosi lud o współczucie. W części drugiej adresatem tekstu jest Chrystus, którego Maryja traktuje przede wszystkim jako syna, a nie Boga. Matka prosi Go, by do niej przemówił, aby mogła mu pomóc. Trzecia apostrofa skierowana jest do anioła Gabriela. Mamy tu do czynienia z przypomnieniem sceny zwiastowania. Czwartym adresatem tekstu są natomiast wszystkie matki, które Maryja prosi o to, by modliły się za swoje dzieci. Zakończeniem „Lamentu” jest dobitny zwrot, który w pełni określa sytuację liryczną: „Nie mam ani będę mieć innego,/ Jedno Ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego”.
Okazuje się więc, że przestrzeń wiersza zostaje skomponowana na zasadzie kontrastu pomiędzy tym, co wertykalne (krzyż) i horyzontalne (ziemia). Zasada kontrastu określa również porządek czasowy – mamy tu do czynienia z opozycją pomiędzy szczęśliwą przeszłością, okrutną teraźniejszością a tym, co mogło się wydarzyć.
Warto zwrócić uwagę, że obrazy pojawiające się w tekście mają charakter konkretny i realny, co podkreśla tonację żałoby i smutku. Emocje wyraźnie przeważają tu nad intelektualną warstwą tekstu.
Stylistyczna warstwa wiersza obfituje w metafory (np. „Spróchniało we mnie ciało”), epitety, powtórzenia wyrazów i zdań. Mamy tu także do czynienia z dwuczłonowymi zestawieniami, np. stary, młody; miły i wybrany. Tekst jest więc świadomą konstrukcją artystyczną.
