Zbigniew Nienacki – biografia
Zbigniew Nienacki (prawdziwe nazwisko – Nowicki) – polski pisarz i dziennikarz. Urodził się 1 stycznia 1929 r. w Łodzi, zmarł 23 września 1994 r. w Morągu.Pochodził z inteligenckiej rodziny. Jego rodzicami byli Jan i Cecylia z Daneckich. Matka była nauczycielką języka polskiego, a ojciec urzędnikiem i dyrektorem Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi.
W 1940 r. podczas okupacji wraz z rodziną został wysiedlony ze swojego miasta na wieś, do Słupi Skierniewickiej.
Już jako osiemnastolatek miał wybujałą wyobraźnię i godzinami snuł rozmaite historie. W wieku 12 lat postanowił, że zostanie pisarzem. Pasję do literatury rozbudziła w nim zwłaszcza matka – polonistka.
W czasie pobytu w Słupi młody Nienacki musiał ciężko pracować fizycznie. Jednak jak sam stwierdził po latach, na wsi czuł się kimś obcym, a ów dystans do spraw wiejskich znalazł odzwierciedlenie w jego późniejszej twórczości.
Zaraz po wojnie w 1945 r. pisarz powrócił do Łodzi i rozpoczął naukę w liceum ogólnokształcącym. Już jako uczeń podjął pierwszą próbę literacką, a w 1946 r. napisał powieść dla młodzieży pt.: „Związek Poszukiwaczy Skarbów” drukowaną w tygodniku „Przyjaciel”. Potem publikował też wiersze w czasopiśmie „Kuźnica”.
Po ukończeniu liceum Nienacki wyjechał do Szklarskiej Poręby. Tutaj przez jakiś czas pracował jako wychowawca w Domu Dziecka Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.
W 1948 r. zaczął studiować w Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi. Będąc na stypendium w Moskwie, pisarz po raz pierwszy zetknął się z ideologią stalinizmu i nie potrafiąc uznać tzw. kultu jednostki, szybko uznano go za „antystalinowca”. Po roku studiów musiał zrezygnować z nauki i wrócić do Łodzi. W kraju otrzymał jednak tzw. „wilczy bilet”, co było równoznaczne z zakazem drukowania jego utworów i zakazem dalszego kształcenia się.
Po pewnym czasie Nienacki rozpoczął pracę jako redaktor w „Głosie Robotniczym”, gdzie pracował aż do 1958 r. (do Szkoły Flmowej już go nie przyjęto). Wtedy właśnie zaczął posługiwać się pseudonimem Zbigniew Nienacki.
W 1952 r. ożenił się z Heleną Dębską, a rok później przyszedł na świat ich syn Mariusz (zmarł w 1999 r.). W 1964 r. Nienacki postanowił zostawić rodzinę i całkowicie poświęcić się pracy literackiej. Istotnym wydarzeniem w jego życiu i twórczości było przeprowadzenie się w 1967 r. do Jerzwałdu niedaleko Iławy i związanie się tu z Alicją Janeczek.
W latach 1962-1965 piastował urząd ławnika sądowego w Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Łodzi. W 1962 r. został też członkiem Związku Literatów Polskich, zaś dwa lata później otrzymał nagrodę miasta Łodzi za „Podniesienie” i „Worek Judaszów”. W 1966 r. nagrodzono go też za powieść „Liście dębu”, której I tom ukazał się w 1967 r., a II w 1969 r.
Od 1962 r. Nienacki był aktywnym członkiem PZPR, od 1963 r. ORMO, a od 1982 r. PRON. Był też członkiem ZLP. Zarzucano mu, że w latach 50 . wspierał działalność UB, a latach 80. pisał artykuły krytykujące „Solidarność”.
W 1977 r. w konkursie czytelników „Płomyka” otrzymał „Orle Pióro”, a w 1988 r. jego powieść „Wielki las” wyróżniono nagrodą Stowarzyszenia Księgarzy Polskich. Wręczono mu również w 1991 r. nagrodą za wybitną twórczość dla dzieci i młodzieży.
Przed śmiercią zamierzał jeszcze napisać współczesny kryminał, a także powieść, która byłaby rozrachunkiem z ostatnim pięcioleciem „naszej ojczyzny”. Do pracy przystąpił jednak późno – większość maszynopisów z tego okresu pozostanie jedynie pamiątką po jego twórczych zamierzeniach. Nieukończony został też 63-stronicowy maszynopis współczesnego romansu. Ostatnie zdanie tej powieści brzmi: „Zresztą za rok mieliśmy się rozwieść”.
Po licznych kłopotach zdrowotnych pisarz zmarł 23 września 1994 r. w szpitalu w Morągu. Jako przyczynę śmierci podano zatrzymanie krążenia na skutek zaburzenia rytmu serca. Pogrzeb Zbigniewa Nienackiego odbył się 26 września 1994 r. na cmentarzu w Jerzwałdzie.
Ostatnią wolą zmarłego było, by w jego domu utworzono muzeum jego imienia. Prośby tej nie udało się zrealizować, gdyż dom pisarza został sprzedany, a większość pamiątek utracono. Tylko niektóre z nich (listy i rękopisy) są przechowywane (ale niedostępnie) w Muzeum w Olsztynie.
Charakterystyka twórczości
Twórczość
Za właściwy debiut Nienackiego uważa się powieść „Uroczysko”, która została wydana w 1957 r. Pisarz współpracował z licznymi czasopismami m.in. w latach 1954-1964 z tygodnikiem „Odgłosy”, gdzie kierował kolejno działem reportażu, filmowym, a na końcu kobiecym. Wtedy też napisał tom reportaży „Ucieczka z przedmieścia”. W 1958 r. właśnie na łamach „Odgłosów” wydał powieść w odcinkach „Zabójstwo Herakliusza Pronobisa”.Kolejne lata były równie owocne – w 1960 r. ukazał się „Skarb Atanaryka”, a rok później „Pozwolenie na przywóz Iwa” i „Worek Judaszów”. Następnie opublikowane zostały: „Wąż morski” (1962), „Laseczka i tajemnica” (1963), „Podniesienie” (1963) i „Z głębokości” (1964) oraz „Wyspa Złoczyńców” (1964), która zapoczątkowała serię książek o Panu Samochodziku.
W 1966 r. Nienacki wydał książkę młodzieżową pt.: „Pan Samochodzik i templariusze”, która stała się zjawiskiem literackim i kulturowym, przynosząc pisarzowi ogromną popularność i uznanie. Dział młodzieżowy biblioteki w Iławie nazwano imieniem Pana Samochodzika, nazwę tę przyjmowało później również wiele drużyn harcerskich. Młodzież doceniając dorobek literacki Nienackiego, w tym tak wybitne dzieła jak cały cykl o Panu samochodziku, wytypowała go do tytułu „Olsztynianina roku 1979”, a w 1980 r. (głównie za część „Pan Samochodzik i złota rękawica”) wyróżniła go Harcerską Nagrodą Literacką „Orle Pióro”.
W Jerzwałdzie, który pisarz traktował jak azyl, powstawały kolejne powieści dla młodzieży. Ogromną popularność zdobyły: „Niesamowity dwór” (1969), „Nowe przygody Pana Samochodzika” (1970), „Zagadki Fromborka” (1972), „Tajemnica tajemnic” (1975), „Winnetou” (1976), „Niewidzialni” (1977), „Złota rękawica” (1979) oraz „Człowiek z UFO” (1985). W tym czasie powstawały też powieści dla dorosłych: „Liście dębu”, „Mężczyzna czterdziestoletni”, „Uwodziciel”, „Raz w roku w Skiroławkach”, a także „Wielki las”.
Ostatnim dziełem pisarza była trzytomowa powieść historyczna pt.: „Dagome iudex” (wydana został w niewielkim nakładzie w latach 1989-1994).
Obok książek dla dorosłych i młodzieży Nienacki tworzył również sztuki teatralne. W 1961 r. napisał „Termitierę”, w 1963 r. „Golem”, „Myszy króla Popiela” i „Styks”. Kolejne jego sztuki to: „Opowieść o Bielinku”, „Miejsce dla żywych”, „Nekropolis” i „Na Kasjopei zaraza”.
Ważnym nurtem w jego twórczości były poza tym widowiska telewizyjne („Krwawa ręka” – 1967, „Dziewięć złotych naczyń” – 1968). Na podstawie „Podniesienia” powstało zaś słuchowisko radiowe. Nienacki był również uzdolniony artystycznie – malował i rzeźbił.
Kilka jego powieści doczekało się adaptacji filmowych. Warto wspomnieć tu choćby film Stanisława Jędryki nakręcony na podstawie „Wyspy złoczyńców” i serial „Pan Samochodzik i templariusze” z wybitną rolą Stanisława Mikulskiego (filmy te trzymały się realiów książki, czyli klimatu Polski lat 60. i 70.). Spośród innych adaptacji warto wymienić następujące: „Pan Samochodzik i niesamowity dwór” Janusza Kidawy, „Pan Samochodzik i praskie tajemnice” Kazimierza Tarnasa czy „Latające machiny kontra Pan Samochodzik”, również Janusza Kidawy (filmowa wersja „Złotej rękawicy”).
Powieści Nienackiego tłumaczono na wiele języków, m.in.: niemiecki, rosyjski, ukraiński, czeski, słowacki, bułgarski, węgierski, ormiański, gruziński. Kilka lat temu również na estoński.
Za wybitną działalność literacką i społeczną pisarz został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, otrzymał także odznakę imienia Janka Krasickiego „Zasłużonym dla Warmii i Mazur” oraz odznaczenie „Zasłużony Działacz Kultury”.
Najważniejsze dzieła
„Seria o Panu Samochodziku”:- „Pozwolenie na przywóz Iwa” („Pierwsza przygoda Pana Samochodzika”)
- „Uroczysko” („Pan Samochodzik i święty relikwiarz”)
- „Skarb Atanaryka” („Pan Samochodzik i skarb Atanaryka”)
- „Wyspa Złoczyńców” („Pan Samochodzik i wyspa złoczyńców”)
- „Pan Samochodzik i templariusze”
- „Księga Strachów” („Pan Samochodzik i dziwne szachownice”)
- „Niesamowity dwór” („Pan Samochodzik i niesamowity dwór”)
- „Nowe przygody Pana Samochodzika” („Pan Samochodzik i Kapitan Nemo”)
- „Pan Samochodzik i zagadki Fromborka”
- „Pan Samochodzik i Fantomas”
- „Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic”
- „Pan Samochodzik i Winnetou”
- „Pan Samochodzik i Niewidzialni”
- „Pan Samochodzik i złota rękawica”
- „Pan Samochodzik i człowiek z UFO” („Pan Samochodzik i Nieśmiertelny”)
- „Pan Samochodzik i nieuchwytny kolekcjoner”
- „Pan Samochodzik i testament rycerza Jędrzeja”
Powieści dla dorosłych:
- „Worek Judaszów”
- „Podniesienie”
- „Laseczka i tajemnica”
- „Z głębokości”
- „Sumienie”
- „Liście dębu”
- „Mężczyzna czterdziestoletni”
- „Uwodziciel” - „Raz w roku w Skiroławkach”
-„Wielki las”
- „Dagome iudex”
Sztuki:
- „Termitiera”
- „Golem”
- „Styks”
- „Opowieść o Bielinku”
