Głównym bohaterem dzieła jest średniozamożny szlachcic, ziemianin, którego żona jest równa swojemu mężowi. Warunkiem pełnego szczęścia małżeńskiego w ich domu są dzieci. Młody człowiek powinien najpierw zdobyć określone wykształcenie, gdzieś na magnackim dworze nauczyć się manier i obycia towarzyskiego. Po powrocie do domu powinien on zdecydować się na jeden z wielu kierunków rozwoju: wojsko lub służba dworska. W wieku średnim, jak mówi księga Druga utworu, tytułowy bohater powinien stanąć przed decyzją : małżeństwo lub samotność.
Rej podkreśla tutaj wagę rodziny, czyli skłania się ku małżeństwu. Rozsądne małżeństwo to małżeństwo z panną równie zamożną, co jej przyszły małżonek. Małżonkowie powinni siebie szanować, wspierać się w pracy, razem przeżywać swoje radości i smutki. Żona decyduje o panującej w domu harmonii i to ona troszczy się o męża. Gdy na świat przyjdą dzieci, rodzice wspólnie wychowują je na cnotliwych obywateli.
Cnotliwe i nader spokojne życie na wsi jest zbliżone do opisywanej w mitologii Arkadii – krainy wiecznego szczęścia i dostatku. Na przyjemności życia rodziny składają się proste, codzienne radości. Życie rodziny podporządkowane jest rytmowi pór roku i zmianom przyrody. Autor bardzo emocjonalnie , z czułością, używając licznych zdrobnień, opisuje otaczającą ziemskiego obywatela i jego dwór przyrodę, traktując ją jako źródło radości, przyjemności. Każda pora roku ma swe uroki.
Ponadto są jej przypisane określone czynności. Każda z nich kreśli inne pejzaże. Nikt i nic nie może odmienić odwiecznego rytmu natury.
Księga I
Poznajemy losy bohatera od jego narodzin aż po wiek średni. Tekst rozpoczyna się wzmianką o biblijnych postaciach – Adamie i Ewie. Kolejno autor opisuje życie i osoby swoich rodziców, naukę religii oraz własną edukację w ogóle. Dużo miejsca autor poświęca swoim podróżom, które odbywał, a które zgodnie ze znanym polskim przysłowiem – miały za zadanie kształcić naszego bohatera i uczyć go łatwości w nawiązywaniu kontaktów z ludźmi i otaczającym go światem. Bohater, wzbogacony o wiele osobistych doświadczeń, wstępuje do wojska, jednakże jego pobyt tam dobiega także końca.
Księga II
W księdze poznajemy dzieje naszego bohatera, który - co należy podkreślić - jest bohaterem bezimiennym, stanowi bowiem wzór ziemianina i szlachcica. Wiek młodzieńczy mija i nadchodzi czas, by - zgodnie z uznanymi zasadami i stereotypem – nasz bohater rozpoczął poszukiwanie żony dla siebie. Założenie rodziny oraz osiedlenie się na wsi to kolejny ważny element życia naszego bohatera. Życie to powinny wypełniać: harmonia, radość, doskonałość, zgodność z wolą Bożą. Księga ta napomina, iż nasz bohater powinien umieć także rozważnie korzystać z wszelkich szlacheckich rozrywek towarzyskich. Ponadto Rej Księgę tę czyni pochwałą takich pozytywnych cech jak: prawdomówność, życzliwość dla innych, prawość. Nagrodą za tak dobre życie jest wieczna sława dla osoby, która zdobędzie się na przestrzeganie zasad życia w zgodzie z Bogiem, naturą i samym sobą.
Księga III
Jest to swego rodzaju rozrachunek z minionym życiem. Pochwała śmierci jako łaski dla człowieka zmęczonego i steranego życiem.
