Czytelnik poznaje realia chłopskiego, codziennego życia oczami rubasznego Kaziuka Bartoszewicza. Kaziuk to postać „wrośnięta” w miejscową społeczność. Bohater spędził całe dotychczasowe życie w Taplarach, kontynuując tym samym tradycję przodków. Świat mieszkańców Taplar wyznaczają granice wioski, rzeka i otaczające wieś bagna. Życie codzienne koncentruje się wokół pracy w gospodarstwie, uprawy roli i modlitwy. Pomimo doskwierające biedy, chłopi cenią sobie proste życie w zgodzie z boskimi prawami i cyklem przyrody. Kaziuk podziela poglądy sąsiadów, odcinających się od wszelkich cywilizacyjnych „nowości”. W przekonaniu chłopów, cywilizacja (symbolizowana m.in. przez miasto) niesie ze sobą zniszczenie i zagraża „odwiecznemu” porządkowi świata.
Uosobieniem niebezpiecznej i niemoralnej „cywilizacji” jest w utworze młoda, wykształcona nauczycielka. Kobieta pojawia się w Taplarach na skutek działań urzędników, walczących z zacofaniem wioski. Organizacja nauczania, wprowadzanie elektryczności, melioracja i osuszanie okolicznych bagien – to kolejne etapy planowanych zmian. Dla Kaziuka tajemnicza „uczycielka” jest zwiastunem nieszczęścia, zagrożeniem naruszającym odwieczny porządek świata. Początkowo kobieta budzi ciekawość i sympatię chłopów. Rodzina Bartoszewiczów z fascynacją przygląda się codziennemu życiu sympatycznej lokatorki. Zachowanie panny Joli niepokoi Kaziuka. Bohatera pociąga jednocześnie gracja szczupłej, opalonej kobiety, zwanej przez niego „konopielką”. Jej maniery budzą szacunek gospodarzy, czasem śmieszą a czasem wywołują rozdrażnienie (jedzenie „wymyślnego” posiłku, przygotowanego przez nauczycielkę). Pomimo sympatii okazywanej przez chłopów, nauczycielka cały czas traktowana jest jako „obca”, „nietutejsza”. Wydaje się, że po pierwszym wyjeździe gościa mieszkańcy Taplar odetchnęli z ulgą.
Bohaterów powieści intryguje nie tylko wygląd i zachowanie „uczycielki”. Panna Jola z uporem krzewi oświatę, wyśmiewa chłopskie zabobony, a jej opowieści o „wielkim świecie” wywołują niepokój. Bartoszewiczowie mają duży dystans do zasłyszanych historii. Nie przekonuje ich wizja podróży, zdobywania wiedzy i nowych umiejętności. Wszelaka nowość jest odbierana przez nich jako zagrożenie. Głównym obrońcą chłopskiej tradycji jest Kaziuk – mąż, ojciec licznej rodziny i dobry gospodarz. Jak na ironię, to właśnie on jako pierwszy przekona się do racji, propagowanych przez przybyszkę. Finałowa scena żniw, podczas której Kaziuk rezygnuje z sierpa na rzecz kosy – to symbol wniknięcia „cywilizacji” do bezpiecznego, swojskiego świata chłopów. Surowa reakcja sąsiadów to efekt ich strachu przed naruszeniem obyczaju, przekazywanego z pokolenia na pokolenie.
Powieść Redlińskiego doskonale oddaje realia wiejskiego życia, filozofię i obyczaje chłopów. Autorowi udało się też przekonująco ukazać nieodwracalne zmiany zachodzące w polskiej, powojennej wsi. Mieszkańcy Taplar z niepokojem przyglądają się zmianom zachodzących w otoczeniu pod wpływem „cywilizacji”. Dla dorosłych mieszkańców wioski wszelkie przemiany są równoznaczne z końcem pewnej epoki. Odmiennego zdania może być już młodsze pokolenie chłopów, reprezentowane przez bystrego i dociekliwego syna Kaziuka.
