Mikołaj Sęp-Sarzyński – biografia
Mikołaj Sęp-Szarzyński urodził się w 1550 roku na Rusi, w okolicach Lwowa. Jego dwuczłonowe nazwisko składa się z nazwiska rodowego (Sęp) i przydomka nadanego od rodzinnej siedziby – Szarzyno (Szarzyński).
Poeta żył bardzo krótko, zmarł w wieku zaledwie trzydziestu jeden lat. Wiele podróżował, był między innymi w Niemczech, we Włoszech i w Szwajcarii.
Studiował w Wittenberdze i w Lipsku, gdzie zetknął się z reformacją i przez długi czas pozostawał pod jej wpływem. W 1568 roku przeszedł jednak konwersję i nawrócił się na katolicyzm. W tym czasie powrócił do Polski i zamieszkał pod Przemyślem. Zmarł nagle w 1581 roku.
Twórczość
Mikołaj Sęp-Szarzyński należy do trzeciego pokolenia poetów renesansowych, chociaż jego twórczość zalicza się do poezji wczesnobarokowej. Za życia poeta nie wydał drukiem swoich utworów. Przez długi czas pozostawały one w rękopisach, diariuszach i sylwach szlacheckich. Po śmierci poety jego brat, Jakub Sęp-Szarzyński, zredagował zbiór utworów i w 1601 roku opublikował tom „Rytmy albo wiersze polskie”. Wkrótce jednak cały nakład zaginął, dopiero w XIX wieku odnaleziono jeden egzemplarz i od tamtego czasu rozpoczęła się historia recepcji twórczości Szarzyńskiego. XX wiek przyniósł erupcję zainteresowania tą poezją i obecnie twórca jest uważany za najwybitniejszego przedstawiciela polskiej poezji metafizycznej oraz zestawiany z angielskimi poetami jezior.Poezja Szarzyńskiego obejmuje formy takie jak: sonety, parafrazy psalmów, epitafia i napisy oraz erotyki. Można powiedzieć, że twórczość tego poety jest zapisem duchowych zmagań człowieka ze sobą, z własnymi lękami i słabościami, ale także z rzeczywistością zewnętrzną i z Bogiem. Mamy tu do czynienia z wyraźnym przewartościowaniem renesansowych motywów, np. z odrzuceniem sławy, przyjemności cielesnych czy innych uciech. W centrum intelektualnej refleksji Szarzyńskiego znajduje się ludzka słabość i świadomość przemijania („wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie”), które skłaniają go do rozpaczliwego poszukiwania duchowego oparcia. Podmiot liryczny odnajduje je w wierze w Boga, utożsamianym z prawdziwym pokojem i nadprzyrodzoną miłością.
Świat widziany oczami Szarzyńskiego jest pełen dysharmonii i paradoksów, co odzwierciedla forma utworów poety. Obfituje ona w przerzutnie, inwersje, parentezy, zaś na poziomie stylistycznym jej wyróżnikiem są przede wszystkim zaskakujące oksymorony oddające ukrytą prawdę o rzeczywistości.
Jednocześnie utwory Szarzyńskiego są niesłychanie kunsztowne, poeta posługuje się barokową wyszukaną leksyką, jak np. wyrażenia „cukrują” czy „trwóg się warować”. Jest to poezja odzwierciedlająca dynamikę ludzkiego losu i poszukująca wartości religijnych.