Karpiński Franciszek

Franciszek Karpiński - biografia

Franciszek Karpiński urodził się w 1741 roku w Hołoskowie na Pokuciu. Pochodził z ubogiej rodziny szlacheckiej. Ukończył gimnazjum w Stanisławowie, gdzie przeżył młodzieńczą miłość do dziewczyny zwanej „Justyną”. Uczuciu temu poświęcił kilka sielanek.  

Karpiński studiował filozofię i teologię na Uniwersytecie Lwowskim. Uzupełniał również swoją edukację w Wiedniu. Po studiach pracował jako guwerner w kilku zamożnych dworach. Potem natomiast był dzierżawcą ziemi we wsiach galicyjskich. W tym czasie stał się znanym poetą, we Lwowie wydał swój słynny zbiór wierszy „Zabawki wierszem i przykłady obyczajne”.

Jako rozpoznawalny artysta został zaproszony przez księcia Adama Czartoryskiego do Warszawy. Został sekretarzem księcia, a także jego bibliotekarzem. Czartoryski przedstawił Karpińskiego na dworze królewskim, dzięki czemu poeta był uczestnikiem słynnych obiadów czwartkowych. Twórca nie czuł się jednak zbyt dobrze na dworze, dlatego wyjechał do Galicji.

W 1793 roku po drugim rozbiorze Polski poeta całkowicie odsunął się od życia publicznego i zamieszkał w wydzierżawionej małej kolonii na skraju Puszczy Białowieskiej. Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Cierpiał na schizofrenię. Karpiński zmarł w 1825 roku.

Twórczość

Franciszek Karpiński to jeden z najważniejszych przedstawicieli polskiego sentymentalizmu. Najbardziej znane utwory poety to przede wszystkim sielanki o tematyce miłosnej („Do Justyny”, „Laura i Filon”), a także elegie i dumy.

Poezja ta operuje charakterystycznym sentymentalnym sztafażem. Najważniejsza jest tu kreacja mitycznej Arkadii, na tle której ukazuje się życie prostego ludu. Tkliwe uczucia zostają wkomponowane w otoczenie natury (jawor, księżyc, las itp.), a całość niejednokrotnie przybiera formę meliczną. Poeta buduje obraz relacji pomiędzy kochankami, sięgając po uniwersalne archetypy kulturowe.

W okresie Sejmu Wielkiego twórczość Karpińskiego została wzbogacona o utwory patriotyczne, np. „Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta”, „Pieśń dziada Sokalskiego”. Ponadto Karpiński jest autorem wielu znanych pieśni religijnych, kolęd i przekładów psalmów (np. „Kiedy ranne wstają zorze”, „Bóg się rodzi”, „Wszystkie nasze dzienne sprawy”).

Pod koniec życia poeta napisał również interesujący pamiętnik „Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem”.