Na stronie używamy cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę na ich wykorzystywanie. Szczegóły znajdziesz w Polityce Prywatności.
ZAMKNIJ X

Motyw nieprawości

Nieprawość to bardzo szerokie pojęcie, oznaczające najczęściej sposób życia niezgodny z powszechnie uznanymi zasadami moralności (etyki). Pojęcie nieprawości w literaturze jest ściśle związane z następującymi motywami: zło, grzech, kłamstwo, zbrodnia, morderstwo. Wątek nieprawości to częsty motyw opowieści biblijnych (gdzie nieprawość jest równoznaczna z życiem w grzechu), najbardziej znane to: historia pierwszych ludzi, historia potopu (ludzkość zostaje ukarana za życie w grzechu), dzieje mieszańców Sodomy i Gomory (kolejna kara za grzeszne i rozpustne życie), wątek mieszkańców Niniwy (nawróconych dzięki staraniom proroka Jonasza).

W starożytności nieprawość łączy się z naruszeniem boskich praw i zakazów. Bohaterowie, którzy nieświadomie lub celowo łamią ustanowione przez bóstwa prawa – Edyp, Kreon, Odys – są ścigani przez gniew bogów. W literaturze polskiej doby oświecenia i baroku motyw nieprawości wiąże się często z krytyką stylu życia szlachty. O złych polskich przyzwyczajeniach (bierność wobec zagrożenia ze strony wroga, skłonność do przepychu) pisze już Jan Kochanowski w „Pieśni o spustoszeniu Podola”. Trafną krytykę typowo polskich wad znajdziemy w twórczości Ignacego Krasickiego („Świat zepsuty”), „Kazaniach sejmowych” Piotra Skargi, „Przestrogach dla Polski” Stanisława Staszica (nieprawość szlachty przyczyną upadku Rzeczypospolitej).

Romantyczne ujęcie motywu „nieprawości” wiąże się z ludowym pojęciem sprawiedliwości. Nieprawość to złamanie praw ustanowionych przez Boga i naturę („Ballady” Adama Mickiewicza). W kolejnych epokach nieprawość jest najczęściej pojmowana jako zagadnienie moralne („Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego, „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa). Gdy opisuje się ten motyw, nie można zapomnieć o ukazaniu „nieprawości” z perspektywy doświadczeń