Sofokles – biografia
Sofokles urodził się w 496 r. p.n.e. w Kolonos, na przedmieściu Aten. Pochodził z zamożnej rodziny; jego ojciec – Sofillos, był właścicielem wytwórni broni. Sofokles otrzymał staranne jak na owe czasy wykształcenie, oparte na znajomości poezji. muzyki, tańca, śpiewie i gimnastyce, zgodnie z pełną harmonią zalet duchowych i fizycznych.Jako piętnastoletni młodzieniec wybrany został na przewodnika chóru młodzieży ateńskiej, który odśpiewał pean ku czci Apollina w podzięce za zwycięstwo odniesione nad Persami pod Salaminą (480 r. p.n.e.). O wyborze zdecydowało wykształcenie, biegłość w grze na cytrze, piękny głos i uroda. Potem Sofokles zasłynął jako aktor, także w rolach kobiecych, m.in. zachwycił rolą Nauzykai w tanecznej scenie gry w piłkę z chórem dziewcząt.
Pochodzenie i wykształcenie utorowały też Sofoklesowi drogę do elity społeczeństwa ateńskiego i do najwyższych stanowisk w państwie. Do jego przyjaciół należeli politycy, myśliciele, artyści, m.in. Perykles i Herodot. Sofokles brał udział w wyprawie wojennej przeciwko wyspie Samos. Także w następnych, podczas wojny peloponeskiej, pełnił różne funkcje jako ambasador i dowódca wojskowy. Dożył późnego wieku otoczony powszechnym szacunkiem jako obywatel i poeta. Zmarł jesienią 406 r. p.n.e., a więc nie dożył 404 r. p.n.e., kiedy do jego ukochanych Aten wtargnęły wojska spartańskie.
Twórczość
Sofokles to jeden z trzech najwybitniejszych tragików greckich. Obok niego tworzyli: Ajschylos (525-456) i Eurypides (480-406 r. p.n.e.). Sofokles napisał 123 utwory. Zachowało się siedem oraz fragmenty, pojedyncze słowa, wiersze, tytuły, pozostałych. Zwyciężał w konkursach tragedii przynajmniej 18, może nawet 24 razy. Pierwsze zwycięstwo odniósł w 468 r. p.n.e., rywalizując z Ajschylosem, starszym o przeszło 30 lat. Siedem zachowanych tragedii to: Ajas, Antygona, Król Edyp, Elektra, Trachinki, Filoklet, Edyp w Kolonos. Prawdopodobnie najwcześniejszą z tych sztuk jest Ajas; wystawienie Antygony datuje się na 441 r. p.n.e., Króla Edypa – na 429. Tragedię Elektra najprawdopodobniej wystawiono między 418 i 410 r., Filokleta – w 409, a Edypa w Kolonos zaprezentowano publiczności już po śmierci Sofoklesa, w 401 r. p.n.e.
Sofokles był również wielkim reformatorem teatru. Przypisuje się mu wprowadzenie do tragedii greckiej trzeciego aktora, co przyczyniło się do rozwinięcia akcji i zdynamizowania dialogu scenicznego. Powiększył chór z 12 do 15 osób. Urozmaicił i ulepszył dekoracje. Zastosował w teatrze muzykę. Najważniejszą innowacją było jednak zerwanie z kompozycją trylogiczną. Zmiana ta umożliwiła powstanie zamkniętych, zwartych kompozycyjnie struktur dramatycznych w obrębie każdego z utworów.
Sofoklesa można nazwać świadomym swego kontrastu artystą. Znakomicie konstruował swoje dzieła pod względem napięcia dramatycznego. Wyraźnie ograniczył rolę statycznego chóru do wypełniania antraktów pomiędzy aktami dramatycznymi. Pieśni chóru zachwycają nadal potęgą i czarem poezji, ale wyraźnie ustępują miejsca scenom dramatycznym. To prawdziwy mistrz w charakteryzowaniu i różnicowaniu postaci, mimo że w jego twórczości brak dramatów psychologicznych. Jego bohaterowie to raczej typy charakterologiczne, a nie indywidualności, które jednak posiadają wyraziste, ciekawe charaktery.
429 – Król Edyp
409 - Filoklet
Sofokles był również wielkim reformatorem teatru. Przypisuje się mu wprowadzenie do tragedii greckiej trzeciego aktora, co przyczyniło się do rozwinięcia akcji i zdynamizowania dialogu scenicznego. Powiększył chór z 12 do 15 osób. Urozmaicił i ulepszył dekoracje. Zastosował w teatrze muzykę. Najważniejszą innowacją było jednak zerwanie z kompozycją trylogiczną. Zmiana ta umożliwiła powstanie zamkniętych, zwartych kompozycyjnie struktur dramatycznych w obrębie każdego z utworów.
Sofoklesa można nazwać świadomym swego kontrastu artystą. Znakomicie konstruował swoje dzieła pod względem napięcia dramatycznego. Wyraźnie ograniczył rolę statycznego chóru do wypełniania antraktów pomiędzy aktami dramatycznymi. Pieśni chóru zachwycają nadal potęgą i czarem poezji, ale wyraźnie ustępują miejsca scenom dramatycznym. To prawdziwy mistrz w charakteryzowaniu i różnicowaniu postaci, mimo że w jego twórczości brak dramatów psychologicznych. Jego bohaterowie to raczej typy charakterologiczne, a nie indywidualności, które jednak posiadają wyraziste, ciekawe charaktery.
Najważniejsze dzieła
441 – wystawienie Antygony429 – Król Edyp
409 - Filoklet
