Tragizm to sytuacja konfliktu pomiędzy dwiema równorzędnymi wartościami, spośród których bohater musi dokonać wyboru. Pojęcie to oznacza także sytuację bez wyjścia, nierozwiązywalny problem lub wyjątkową komplikację okoliczności zmuszającą daną postać do podjęcia trudnych i ostatecznych decyzji. Uwikłanie bohatera w tzw. „konflikt tragiczny” jest stałym elementem starożytnej tragedii. Najbardziej znany przykład takiego dylematu to słynny wybór Antygony pomiędzy „prawem boskim” a „prawem ludzkim” (równie ważny konflikt dotyczy moralności i odpowiedzialności Kreona).
W przypadku bohaterów tragicznych istotny jest także wątek prześladowania przez fatum, zły los, przeznaczenie lub przez bogów (Boga). W dramatach epoki romantyzmu wybór ten dotyczy najczęściej – mniej lub bardziej szlachetnych – sposobów walki z zaborcą („Dziady” Adama Mickiewicza a „Kordian” Juliusza Słowackiego). Miłość lub lojalność wobec rodziny (Romeo, Julia), otwarta walka lub podstęp (Konrad Wallenrod), szczęście własne albo poświęcenie się służbie drugiemu człowiekowi (Tomasz Judym) – oto podstawowe przykłady tragicznych dylematów.
W szerokim ujęciu często przypisuje się pojęcie „tragizmu” każdej postaci literackiej dotkniętej wielkim nieszczęściem. Z tego punktu widzenia postacią tragiczną będzie zarówno ojciec opłakujący śmierć ukochanej córki (Jan Kochanowski w „Trenach”), młody poeta-żołnierz doświadczający okrucieństwa wojny (Baczyński, Gajcy), umierający z głodu więzień Gułagu („Inny świat” Gustaw Herling-Grudziński) i każda kolejna postać doświadczająca dotkliwego, niezasłużonego cierpienia (np. biblijny Hiob).
W przypadku bohaterów tragicznych istotny jest także wątek prześladowania przez fatum, zły los, przeznaczenie lub przez bogów (Boga). W dramatach epoki romantyzmu wybór ten dotyczy najczęściej – mniej lub bardziej szlachetnych – sposobów walki z zaborcą („Dziady” Adama Mickiewicza a „Kordian” Juliusza Słowackiego). Miłość lub lojalność wobec rodziny (Romeo, Julia), otwarta walka lub podstęp (Konrad Wallenrod), szczęście własne albo poświęcenie się służbie drugiemu człowiekowi (Tomasz Judym) – oto podstawowe przykłady tragicznych dylematów.
W szerokim ujęciu często przypisuje się pojęcie „tragizmu” każdej postaci literackiej dotkniętej wielkim nieszczęściem. Z tego punktu widzenia postacią tragiczną będzie zarówno ojciec opłakujący śmierć ukochanej córki (Jan Kochanowski w „Trenach”), młody poeta-żołnierz doświadczający okrucieństwa wojny (Baczyński, Gajcy), umierający z głodu więzień Gułagu („Inny świat” Gustaw Herling-Grudziński) i każda kolejna postać doświadczająca dotkliwego, niezasłużonego cierpienia (np. biblijny Hiob).
