„Na Termopilach ja się nie odważę
Osadzić konia w wąwozowym szlaku.
Bo tam być muszą tak patrzące twarze,
Że serce skruszy wstyd — w każdym Polaku.
Ja tam nie będę stał przed Grecyj duchem —
Nie — pierwej skonam: niż tam iść — z łańcuchem”
(Juliusz Słowacki – „Grób Agamemnona”)
„O Matko Polsko! Ty tak świeżo w grobie
Złożona – nie ma sił mówić o tobie!”
(Adam Mickiewicz – „Pan Tadeusz”)
„Leci liście z drzewa,
co urosło wolne;
Nad mogiłą śpiewa
Jakieś ptaszę polne:
Nie było, nie było
Polsko dobra tobie;
Wszystko się prześniło,
A twa dziatwa w groble”
(Wincenty Pol – „Śpiew z mogiły”)
„Więc nie dość gościa czekać, nie dość i zaprosić,
Trzeba czeladkę zebrać i stoły pownosić,
A przed ucztą potrzeba dom oczyścić z śmieci;
Oczyścić dom, powtarzam, oczyścić dom, dzieci!”
(ksiądz Robak o przygotowaniach do powstania na Litwie,
Adam Mickiewicz – „Pan Tadeusz”)
„On w krwi na wierzch wypłynie - to zdrajca!
A gdy zabrzmi nad miastem dział huk,
On rycerzy ginących porzuci;
Z arki kraju wyleci jak kruk,
Strząśnie skrzydła, do arki nie wróci.
Kraj przedany on wyda pod miecz!”
(diabli przygotowują dowódców powstania listopadowego, w tym przypadku
– Krukowieckiego, Juliusz Słowacki – „Kordian”)
„Jan w milczeniu pagórek ten Justynie ukazał, ona też milcząc skinęła głową; wiedziała, że to zbiorowa mogiła.
– Ilu? – z cicha zapytała.
– Czterdziestu – odpowiedział, głowę znowu odkrył i kroku przyśpieszył”
(Jan i Justyna nad mogiłą powstańców, Eliza Orzeszkowa – ,,Nad Niemnem”)
„A wiatr prędki od nieznanej, bezimiennej, wielkiej mogiły leśnej leciał i leciał, niosąc i niosąc w przestrzeń, w czas, w pamięcie, w serca, w przyszłość świata triumfem dalekiej przyszłości rozbrzmiewający, okrzyk:
— Gloria victis!”
(Eliza Orzeszkowa – „Gloria victis”)
„Wszystko przełajdaczone — szepce Winrych pogwizdując — przegrane nie tylko
